Tablo 220. Siz ya da bir yakınınız ciddi ya da önemli bir rahatsızlık yaşadığınızda, bu hastalıkla ilgili olarak
daha çok nereden ya da kimden bilgi almayı tercih edersiniz?
|
Soru 2. Siz ya da bir yakınınız ciddi ya da önemli
bir rahatsızlık yaşadığınızda, bu hastalıkla ilgili olarak daha çok nereden
ya da kimden bilgi almayı tercih edersiniz?
|
Frekans
|
%
|
İfadelerin Yüzdesi
|
|
Doktorlardan
|
2353
|
41,7
|
94,1
|
|
Eş dost, yakın akraba, arkadaş, komşulardan
|
638
|
11,3
|
25,5
|
|
Eczacılardan
|
625
|
11,1
|
25,0
|
|
Daha önce bu hastalığı yaşamış olanlardan ya da yaşayanlardan
|
591
|
10,5
|
23,6
|
|
Diğer sağlık görevlilerinden (Hemşire, diyetisyen, ebe, hasta
bakıcı)
|
550
|
9,7
|
22,0
|
|
İnternetten
|
317
|
5,6
|
12,7
|
|
Aktar, baharatçılardan
|
152
|
2,7
|
6,1
|
|
Televizyondan
|
131
|
2,3
|
5,2
|
|
Ciddi bir hastalık yaşamadım, yakınımda da yaşayan birisi
olmadı.
|
114
|
2
|
4,6
|
|
Bilimsel, tıbbi akademik yayınlardan
|
82
|
1,5
|
3,3
|
|
Gazeteden
|
62
|
1,1
|
2,5
|
|
Kitaplardan
|
22
|
0,4
|
,9
|
|
Dergilerden
|
6
|
0,1
|
,2
|
|
TOPLAM (En öncelikli ilk 3 seçenek kodlanmıştır)
|
5643
|
100
|
|
Katılımcıların vermiş oldukları yanıtlar seçenekler
açısından değerlendirildiğinde, önemli bir rahatsızlık yaşandığında doktordan
bilgi alma % 94,1 oranındadır. Bir başka ifadeyle doktordan bilgi almayı tercih
etmeyen yalnızca % 5,9’luk bir kesim bulunmaktadır. Eş, dost, yakın akraba,
arkadaş ya da komşulardan bilgi aldığını söyleyenlerle (%25,5) eczacılara
danışanların oranı (%25) birbirine eşit durumdadır. Gazete, kitap ve
dergilerden bilgi alma oranı ise genel olarak düşük bulunmuştur. Ancak İnternetten
(%12,7) ve televizyondan (%5,2) bilgi alma daha fazladır.
Başvuru kaynakları arasında açık ara ilk sırayı alan
“Doktorlardan” seçeneğini dile getiren 2353 kişi arasında cinsiyet, medeni
durum, gelir düzeyi, sağlık güvencesi türü, eğitim düzeyi ve meslek değişkenleri
bağlamında önemli bir farka rastlanmamıştır. Coğrafi bölge değişkeni açısından
verilen yanıtlar incelendiğinde yanıtları farklılaşmaktadır. Genel sonuçlardan
farklı olarak bu seçenek Karadeniz (f=219, %48,2) ve İç Anadolu (f=417, %46,9)
Bölgelerinde daha çok; Ege’de (f=342, %35,7) ise daha az dile getirilmiştir.
“Doktorlardan“ seçeneği kırda yaşayanlar (f=773, %44,4) arasında; büyükşehir (%41,6, f=796) ve kentlerden (f=784, %39,4) daha yüksek çıkmıştır. Yaş değişkeni
bağlamında da bu seçeneğe en yüksek oranda katılım 55-65 yaş grubunda tespit
edilmiştir (f=213, %44,9).
“Eş, dost, yakın akraba, arkadaş, komşulardan” bilgi
aldığını belirten 638 kişi arasında cinsiyet, medeni durum, yaşanılan bölge
türü, yaş, gelir ve meslek değişkenleri bağlamında önemli bir farklık yoktur.
Coğrafi bölge değişkeni açısından incelendiğinde yanıtlarda farklılaşmalar
tespit edilmiştir. Karadeniz Bölgesi’nde yaşayanlar genel eğilimden farklı
olarak bu seçeneği daha az belirtmişlerdir (f=33, %7,3). Buna karşın Karadeniz
Bölgesi’nde ikinci sırada gelen yanıtın “Diğer sağlık görevlileri” olduğu belirtilmelidir
(f=64, %14,1). Katılımcıların sağlık güvenceleri açsından bakıldığında da genel
dağılımdan farklı olarak bu seçenek en çok Yeşil Kart sahibi bireyler
tarafından dile getirilmiştir (f=69, %14,3). Eş, dosttan ya da yakınlardan
bilgi alma oranı özel sigorta sahipleri arasında (bu kişilerin sayısı az
olmakla birlikte) en az seviyededir (f=14, %8,6). Katılımcıların eğitim düzeyi açısından
sorulara verilen yanıtların farklılaştığı ve bireylerin eğitim seviyesinin
arttıkça bu seçeneğe katılım düzeylerinin azaldığı tespit edilmiştir. Bu
bağlamda en yüksek katılım diplomasız/okuryazar olmayan gruptadır (f=79,
%19,6); en düşük katılım ise ön lisans ve daha üstü eğitime sahip kişiler
arasındadır (f=76, %8,9).
“Daha önce bu hastalığı yaşamış olanlardan ya da
yaşayanlardan” diyen 591 kişi olup verilen yanıtlarda cinsiyet, medeni durum,
yaşanılan bölge türü, yaş, gelir, sağlık güvencesi türü ve meslek açısından
önemli bir fark yoktur. Coğrafi bölge açısından ise sonuçlar farklılaşmaktadır.
Genel eğilimden farklı olarak, Marmara Bölgesi’nde (f=239, %13) bu yanıta
katılım fazla iken; Karadeniz Bölgesi’nde (f=32, %7) katılımın daha az olduğu
ortaya konmuştur. Bireylerin eğitim düzeyleri de verilen yanıtlar üzerinde
etkili olduğu anlaşılmıştır. Bu bağlamda bireylerin eğitim düzeylerinin
arttıkça bu seçeneğe katılımlarının azaldığı; dolayısıyla ilgili seçeneğin en
az katılımın ön lisans, lisans ve üstü eğitim düzeyine sahip bireylerce dile
getirildiği tespit edilmiştir (f=66, %7,7). Diplomasızlar arasında bu oran daha
yüksektir (f=51, %12,6).
“Eczacılardan” bilgi aldığını dile getiren 625 kişi arasında
da incelenen değişkenler açısından önemli bir fark ortaya çıkmamıştır.
“Diğer sağlık görevlilerinden (Hemşire, diyetisyen, ebe,
hasta bakıcı)” yanıtı 549 kişi tarafından
verilmiş olup cinsiyet, medeni durum, bölge türü, yaş, gelir, eğitim düzeyi ve
meslek değişkenleri bağlamında verilen yanıtlarda fark olmadığı tespit
edilmiştir. Coğrafi bölgeler açısından yanıtlar ele alındığında farklılıklar
tespit edilmiştir. Daha önce belirtildiği gibi Karadeniz Bölgesi’nde bu seçenek
daha çok verilirken (f=64, %14,1), Marmara’da ise daha az dile getirilmiştir(f=114,
%6,2).
Bireylerin sahip oldukları sağlık güvencesi türü bağlamında
da yanıtlar farklılaşmaktadır. Bu seçeneğe en az katılım (sayıları az olsa da)
özel sağlık sigortası ve diğer sigortalara sahip bireyler arasında olmuştur (f=11,
%6,7).
“Aktar,
baharatçılardan” bilgi edindiğini belirten 152 kişi vardır ve incelenen
değişkenler anlamında belirgin bir farka rastlanmamıştır.
Bu soruya “İnternetten” cevabını veren kişi sayısı 317
kişidir. Bu seçenek için cinsiyet ve coğrafi bölge değişkenleri açısından
önemli bir farkın olmadığı tespit edilmiştir. Medeni durum değişkeninin elde
edilen yanıtlar üzerinde fark yarattığı tespit edilmiştir. Buna göre bekâr
bireyler İnterneti bilgi edinme amaçlı olarak daha fazla kullanmaktadır (f=161,
%9,1). Boşanmış/dul bireyler ise İnterneti bilgi amaçlı en az kullanan gruptur (f=5,
%1,9). Katılımcıların yaşadıkları bölge türü bağlamında da veriler
farklılaşmaktadır. Bu seçenek en çok büyük şehirlerde yaşayan katılımcılar
tarafından dile getirilmiştir (f=169, %8,8). Yaş değişkeninin de bu seçeneğe
katılımda belirleyici olduğu görülmektedir. Genel dağılımdan farklı olarak bu
seçenek en çok 24 yaş ve altı (f=103, %8,6) katılımcılar tarafından dile
getirilirken en az ise 55-64 yaş (f=11, %2,3)
ve 64 (f=2, %0,6) yaş üzeri gruplar tarafından yinelenmiştir. Bütün
bunları genel olarak İnternet kullanım oranı ile ilişkilendirmek ve “normal”
bulmak olasıdır. Ayrıca gelir değişkeni de bu seçeneğe verilen yanıtlar
üzerinde belirleyicidir. Bu seçeneğe en yüksek katılım en üst gelir grubunda (f=35,
%11,9), en düşük katılım ise en alt gelir grubunda (f=22, %1,5)
gerçekleşmiştir. Bireylerin gelirleri arttıkça bu seçeneğe katılım düzeyleri de
doğru orantılı olarak artmaktadır. Sağlık güvencesi değişkeni bağlamında
verilen yanıtların farklılık gösterdiği anlaşılmıştır. Bu bağlamda genel
eğilimden farklılaşan gruplar yeşil kartlılar ve özel sağlık ve diğer sigorta
türüne sahip katılımcılardır. Yeşil Kartlılar yalnızca 8 kişi olmakla birlikte
bu seçeneğe en az oranda katılım gösteren gruptur (%1,7). Buna karşın en yüksek
katılım ise özel sigorta ve diğer sigortalara (f=14, %8,6) sahip katılımcılar
tarafından olmuştur. Bireylerin eğitim düzeylerinin de İnternetin bilgi amaçlı
kullanımı üzerinde belirleyici olduğu, bireylerin eğitim düzeylerinin arttıkça İnterneti
bilgi amaçlı kullanma oranlarının da doğru orantılı olarak arttığı tespit
edilmiştir. Bu bağlamda bu yanıta en yüksek katılım, en üst düzey eğitime sahip
bireylerce sağlanırken (f=108, %12,6), en az oranda diplomasız/okur-yazar
olmayanlarca gerçekleştirilmiştir (f=4, %1). Meslek değişkeni bağlamında da
verilen yanıtlar farklılaşmaktadır. Bu bağlamda genel eğilimden farklı olarak
bu seçenek en az emekli (f=10, %2,2) ve ev hanımları (f=54, %2,9) tarafından;
en çok ise öğrenci (f=63, %10,6) ve işçi/memurlar (f=148, %9,2) tarafından
ifade edilmiştir.
“Ciddi bir hastalık yaşamadım, yakınımda da yaşayan birisi
olmadı” yanıtını veren ve “Gazeteden”, “Televizyondan”, “Kitaplardan”,
“Dergilerden”, “Bilimsel, tıbbı akademik yayınlardan” bilgi aldığını ifade
edenlerin sayısı toplam 417 kişi olup verilen yanıtlarda incelenen değişkenlere
göre önemli bir fark tespit edilmemiştir.
Öte yandan vatandaşlarla gerçekleştirilen görüşmelerde
önemli bir rahatsızlık karşısında ne yapacakları “neden” sorusuyla birlikte
yöneltilmiştir. Alınan yanıtlar örnek olarak çoğunlukla şu şekildedir:
- Ciddi
bir hastalıktan söz etmişse başka bir doktora görünmek isterim (NA, Kadın).
- Devlet
hastanelerini tercih ederim (DS, Kadın).
Literatürde Sütlaş (2007:32) doktordan bilgi edinme
konusunda şöyle demektedir: “Hastalar gittikleri hekimlerin yanında yeterince
kalamaz. Kalsalar da onlara her aklına geleni soramaz. Dolayısıyla hasta ve
yakınları için bilgi alma, bilgilenme sıkıntısı süreklidir. Denize düşen yılana
sarılırmış. Hasta ve yakınları da gereksindikleri bu tür bilgiler için medyadan
yararlanırlar.” Sütlaş, magazin niteliğindeki haberlerin bile etkili
olabildiğini belirterek, “Burada yazılıp çizilenler bir süre sonra hekimin
önüne gelir: Gazete şunu yazdı, televizyon bunu söyledi. Acaba bende bundan var
mı? Bu tür sorularla hekimler, sağlıkçılar sık karşılaşırlar.”
Hatırlanacağı üzere, araştırmanın görüşmeler
bölümünde bu soru (medya içeriklerinden etkilenerek size gelen hastalar var
mı?) medya profesyonellerine sorulmuştur. Cevap verenlerin üçte ikisinden
fazlası “elbette var” yanıtını vermiştir. “Yok” diyen kişi sayısı yalnızca
6’dır.
