Türkiye’de medyada ve sağlık konusunda tamamlanmış lisansüstü
tez çalışmalarının sayısı son yıllarda dikkati çeken bir şekilde artış
göstermiştir. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi üzerinden “sağlık”,
“hastalık”, “tedavi”, “iletişim”, “basın”, “medya”, “televizyon”, “İnternet”,
“domuz gribi” ve “kuş gribi” anahtar sözcükleriyle yapılan taramada toplam
13.108 çalışmaya ulaşılmıştır[1].
Bunların önemli bir kısmı doğrudan “sağlık”, “toplum sağlığı”, “sağlık
sosyolojisi” ya da “sağlık iletişimi” alanındaki çalışmalardır. Örneğin
Kolonkaya’nın (2002) “Sağlık Kurumlarında İletişim Sorunları”, Topuz’un (2004)
“Müşteri İlişkilerinde İletişim ve Eskişehir’deki Özel Sağlık Kurumlarında
Sağlık Personeline Yönelik Bir Uygulama”, Tekin’in (2007) “Sağlık-Hastalık
Olgusu ve Toplumsal Kökenleri”, Şahin’in (2010) “Sağlık Kurumlarında İletişim;
Hasta İle Sağlık Personeli İletişimi Üzerine Bir Araştırma” ve Şavran’ın (2010)
“Toplumsal Eşitsizlikler ve Sağlık: Eskişehir'de Sosyolojik Bir Araştırma”
başlıklı tezleri bu yöndeki çalışmalardır. Doğrudan “medya ve sağlık” alanıyla
ilgili görülen çalışmalar ise aşağıda listelenmiştir. Dikkat çekici biçimde
2009 yılı sonuna dek toplam 13 tez tamamlanmışken yalnızca 2010 yılında 6 tezin
tamamlandığı görülmektedir. Bu da konuya olan ilginin akademik çevrelerdeki
artışını yansıtır nitelikte bulunmuştur.
|
Çalışmanın Adı
|
Tarihi (Tür)
|
Yazar
|
Kurum
|
|
|
1*
|
Televizyonda Yayınlanan Kısa Süreli Sağlık Eğitimi
Programlarının Ankara'daki Gecekondu Kadınlarının Davranışlarına Etkisine
İlişkin Bazı Faktörler
|
1988
(Yüksek Lisans) |
Ferhunde Kırış
|
Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Ankara
|
|
2*
|
Basında Yer Alan Sağlık Haberlerinin Etik İlkeler
Açısından Değerlendirilmesi
|
1999
(Yüksek Lisans) |
Hatice Nihal Tanyeli
|
Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü,
Adana
|
|
3*
|
Medya ve Sağlık Sektöründe Özelleştirme: Medya
Sahipliği ve Sağlık Haberleri İlişkisinin Çözümlenmesi
|
2001
(Yüksek Lisans) |
Neriman İlhan
|
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
|
|
4
|
Yeni Bir İletişim Teknolojisi Olarak İnternet ve Bilgi
Açığı: Örnek Olay İnternet Üzerinden Hizmet Veren Sağlık Siteleri
|
2004
(Doktora) |
Tülay Bektaş Şeker
|
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
|
|
5
|
Sağlığın Geliştirilmesinde Sağlık İletişimi Yöntemleri
Olarak Sosyal Pazarlama, Medyada Savunuculuk ve Halkla İlişkilerin Etkisi
|
2004
(Doktora) |
İnci Çınarlı
|
Marmara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
|
|
6
|
Medya ve Sağlık: Türk Basınında Sağlık İçerikli
Haberlerin Bilgilendirme Potansiyeli
|
2006
(Yüksek Lisans) |
Hülya Yıldız
|
Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
|
|
7
|
İstanbul’da Yayımlanan Gazetelerde Sağlık Haberleri
|
2006
(Yüksek Lisans) |
Banu Kumbasar
|
İstanbul
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
|
|
8
|
Türk Basınında Alternatif Tıbbın Sunumu
|
2006
(Yüksek Lisans) |
Doğa Yaşar
|
Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
|
|
9
|
Yazılı Basında Kuş Gribi: Cumhuriyet, Zaman, Sabah Ve
Yeni Şafak Gazetelerindeki Kuş Gribi Haberlerinin İçerik Çözümlemesi
|
2007
(Yüksek Lisans) |
Feyza Acar
|
Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Kocaeli
|
|
10
|
Küreselleşmenin Yerel Televizyon Programlarına
Yansıması: "Doğu Karadeniz Televizyonlarında Sağlık Programları"
|
2007
(Doktora) |
Vildan Mahmutoğlu
|
Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İstanbul
|
|
11
|
Yazılı Basında Yayınlanan Sağlık Haberlerinin
Kamuoyuna Etkisi
|
2008
(Doktora) |
Müge Demir
|
Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir
|
|
12
|
Hürriyet Gazetesi’nde Sağlık Haberciliği Konusunda Bir
İçerik Analizi
|
2008
(Yüksek Lisans) |
Burak İşak
|
Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Eskişehir
|
|
13
|
Tüketim Kültürü Bağlamında Sağlık Haberleri
|
2009
(Doktora) |
Esma Gültivin Gür
|
İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İstanbul
|
|
14
|
Televizyonda Yayınlanan Sağlık Programları ve
İzleyicileri Üzerine Ampirik Bir Araştırma
|
2010
(Doktora) |
Yasin Bulduklu
|
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
|
|
15
|
Yazılı Basında Sağlık Haberleri ve Kamuoyuna Etkisi
|
2010
(Yüksek Lisans) |
Seçil Utma
|
Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir
|
|
16
|
Medyada ‘Sağlıklı’ İnsan Sunumları: Popüler Kültürde
Sağlıklı ve Sürdürülebilir Yaşam Görünümleri
|
2010
(Yüksek Lisans) |
Melis Baydur
|
Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İstanbul
|
|
17
|
Sağlık Alanında Risk ve Korku Kültürünün Sosyolojik
Analizi: Domuz Gribi Örneği
|
2010
(Yüksek Lisans) |
Alev Akbal
|
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
|
|
18*
|
Sağlık Çalışanlarının Medyadaki Sağlık Haberlerine
Karşı Tutum ve Davranışları (Ankara Alan Araştırması)
|
2010
(Yüksek Lisans) |
Murat Kalem
|
Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
|
|
19
|
Sağlık İletişimi Paradigmaları Ve Türkiye: Medyada
Sağlık Haberlerinin Analizi
|
2010
(Doktora) |
Deniz Sezgin
|
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
|
|
20
|
Kitle İletişim Araçlarının Korku ve Paniğe Sebep
Olması Bağlamında “Domuz Gribi Aşısı” Kriz Örneği
|
2011
(Yüksek Lisans) |
Gülcan Çayır
|
Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Kayseri
|
|
21
|
Halk Sağlığı Krizlerinde Kriz İletişimi ve Kriz
Haberciliği: Örnek Olay A/H1N1 (Domuz Gribi) Pandemisi
|
2011
(Yüksek Lisans) |
Beste Sultan Gülgün
|
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
|
|
22**
|
Kriz Haberciliği Bağlamında Domuz Gribi Haberlerindeki
Panik Unsurların Belirlenmesi
|
2012
(Yüksek Lisans) |
Hande Demiroğlu
|
Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Eskişehir
|
|
23
|
Sağlık Haberlerinin Kamuoyunu Yönlendirme İşlevi:
Dilovası’ndaki Kanser Vakalarının Türk Yazılı Basınına Yansımaları
|
2012
(Yüksek Lisans) |
Kezban Karagöz
|
İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İstanbul
|
|
24**
|
Türkiye’de Sağlık Haberciliğinin Tarihsel Gelişimi ve
Hürriyet Gazetesi Örneği
|
2013
(Doktora)
|
Pelin Öğüt
|
Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Eskişehir
|
(*) Bu
tezlerin Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nde erişim izni
bulunmamaktadır. Yazarlarına ulaşarak da temin edilemeyen bu tezlerin
“http://tez2.yok.gov.tr/ adresi üzerinden özetlerine erişilebilmiştir. Çınarlı
(2008), Demir (2010) ve Sezgin (2011a)’in tezleri de kitap olarak temin
edilmiştir.
(**) Proje
kapsamında desteklenmiştir.
Eleştirel bir bakış açısıyla Kanber (2003:1-2), sağlık
haberciliğinin siyasal, ekonomik ve toplumsal dinamikleri ilgilendiren ve
bunlarla birlikte düşünülecek bir alan olduğunu vurgulayarak haber metinlerinin
üretilmesinde dört ana unsura vurguda bulunulduğunu belirtmektedir: Haberin
söylemi, haberin söylemi ile gazetecinin profesyonel normlarıyla oluşan
bağlantısı, haber söyleminin haber metinlerinin oluşturulduğu tarihsel koşullar
ve üretim anının belirleyiciliği ve medyanın ekonomi politiği (Kanber,
2003:36).
Sağlık konulu yayınlara yönelik literatürün ele alındığı bu
bölümde de genel olarak sağlık haberciliğinin boyutları, yayın içerikleri, dil,
anlatım ve üslup, küreselleşme ve sağlığın ticarileşmesi, hedef kitle ve etki
araştırmaları ile daha özel konulara yönelik araştırmalar, etik konulu
çalışmalar ve sağlık okuryazarlığı ayrı başlıklar halinde
değerlendirilmektedir.
[1]
“Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi” (T.y.). 13 Şubat 2013 tarihinde şu
adreste erişilmiştir: http://tez2.yok.gov.tr/
