“9. Başkalarıyla konuşmaktan çekindiğim (mahrem) konular
hakkında bilgi edinebiliyorum” ifadesine yanıt veren 649 kişinin yarıdan
fazlası olan %60,9’u (f=395) “Evet, aynen
katılıyorum” yanıtını vermiştir. “Kısmen (biraz) katılıyorum” yanıtını
verenlerin oranı %20,2 (f=131) ve “Hayır, hiç katılmıyorum” yanıtını verenlerin
oranı da %19 (f=123)’tür.
Cinsiyet değişkeni açısından kadınlar arasında “Hiç
katılmıyorum” yanıtının verilme oranı dikkat çekici şekilde (3 puan) daha
yüksektir (f=74, %22). 55-64 yaş grubundakiler arasında da kişi sayısı az
olmakla birlikte “Hayır” yanıtının oranı yüksek bulunmuştur (f=5, %29,4). 65
yaşın üzerindeki iki kişi “Evet” ve bir kişi de “Kısmen” yanıtını vermiştir.
İlköğretim mezunları arasında “Evet” yanıtının oranı daha yüksektir (f=113, %64,6).
Gelir grupları arasında en üst gelir grubundakiler (3.200 TL ve üzeri) arasında
“Evet” yanıtı öne çıkmaktadır (f=43, %66,2). En düşük gelir grubunda (799 TL ve
altı) ise “Kısmen” yanıtının ortalaması yüksektir (f=18, %24). Yeşil
Kart sahipleri (f=6, %26,1) ve sigortası olmayanlar arasında (f=12, %24) da “Kısmen”
yanıtı genel ortalamaya oranla daha ön plandadır. “Hayır, hiç katılmıyorum”
yanıtını verenler arasında ise sayıları az olmakla birlikte özel ve diğer
sigorta sahiplerinin ortalaması daha yüksektir (f=6, %25). “Evet, aynen
katılıyorum” yanıtının ortalaması emekliler (f=13, %68,4) ve işsizler (f=14,
%66,7) arasında daha yüksek bulunmuştur. “Kısmen” yanıtının ortalamaları
arasında ise ticari faaliyette bulunlar (f=19, %25,7) ve yine işsizler (f=5,
%23,8) öne çıkmaktadır. “Hiç katılmıyorum” diyenler arasında ise ev
hanımlarının (f=28, %23,1) ve öğrencilerin (f=33, %25,2) ortalaması yüksektir.
“Aynen katılıyorum” yanıtını verilen yanıtların ortalamasına bakıldığında Ege (f=62,
%74,7), Güneydoğu Anadolu (f=14, %63,6) ve Marmara’daki (f=160, %64,8)
oranların yüksek olduğu görülmektedir. “Kısmen” yanıtı Akdeniz (f=27, %28,4),
Karadeniz (f=22, %31) ve İç Anadolu’da (f=25, %32,1) oranlar anlamında daha
yüksektir. “Hiç katılmıyorum” yanıtı ise Doğu Anadolu (f=8, %34,8), Güneydoğu
Anadolu (f=6, %27,3) ve Karadeniz’de (f=21, %26,9) yaşayanlar arasında ortalama
bakımından daha ön plandadır. Büyükşehirde yaşayanlar arasında “Evet” yanıtının
ortalaması daha yüksektir (f=192, %65,1). Kentte yaşayanlar arasında ise “Kısmen”
yanıtının verilme oranı, genel ortalamadan daha yüksektir (f=55, %24,1).
İnternetteki sağlık konulu haber ve yazılara güvenme düzeyi ile bu ifadeye
verilen yanıtlar karşılaştırıldığında, üç güven düzeyinin üçünde de ifadeye
katılma oranının yüksek çıktığı belirlenmiştir. Buna göre İnternet içeriklerine
oldukça güvenenlerin %67,8’i, kısmen güvenenlerin %58,7’si ve pek güvenmediğini
söyleyenlerin de %54,4’ü “mahrem konular hakkında bilgi edinebildikleri”
ifadesine katılmaktadır.
“10. Tıp doktorlarına olan güvenim azaldı” ifadesine
yanıt veren 653 kişinin dörtte üçünden fazlası (f=505, %77,3) “Hayır, hiç katılmıyorum” karşılığını vermiştir.
“Kısmen (biraz) katılıyorum” yanıtını verenlerin oranı %13,2 (f=86) iken “Evet,
aynen katılıyorum” yanıtını verenlerin oranı %9,5’te (f=62) kalmıştır. Cinsiyet
bakımından verilen yanıtlara ilişkin oranların önemli bir farklılık
göstermediği belirlenmiştir. Genel eğilimden farklı olarak 45-54 yaş
grubundakiler arasında “Kısmen” yanıtının verilme oranı daha yüksektir (f=10,
%17,5). “Hayır” yanıtının verilme oranları ise 24 yaş altındakiler arasında (f=171,
%80,7) ve 35-44 yaş grubundakiler arasında (f=103, %79,2) ortalamanın üzerinde
bulunmuştur. İlköğretim mezunları arasında “Evet” (f=24, %13,5) ve “Kısmen” (f=29,
%16,3) yanıtlarının verilme oranı yüksektir. Diplomasız 5 kişi ifadeye “Hayır”
yanıtını vermiştir. Lise mezunlarının %80,8’i de “Hayır” karşılığını vermiştir (f=202).
799 TL ve altı gelire sahip, en alt gelir grubundaki kişiler arasında “Evet”
yanıtı %15,8’lik oranla (f=12) ve “Kısmen” yanıtı da %19,7’lik oranla (f=15)
daha yüksek bulunmuştur. En üst gelir grubundakiler arasında ise “Hayır”
yanıtı daha ön plandadır (f=57, %87,7). Özel ve diğer sağlık sigortası
sahipleri (f=3, %12,5), Yeşil Kartlılar (f=3, %13) ve sigortası olmayanlar (f=9,
%18) arasında “Evet” yanıtının oranı daha yüksektir. Yeşil Kartlılar (f=5,
%21,7) ve sigortası olmayanların (f=11, %22) “Kısmen” yönündeki yanıtlarının
ortalaması da dikkat çekicidir. Buna karşın özel ve diğer sağlık sigortası
sahipleri daha çok “Hayır” yanıtını vermişlerdir (f=20, %83,3). Memur-işçiler
arasında verilen “Evet” yanıtının oranı, genel ortalamanın üzerindedir (f=35,
%12,4). Ev hanımları (f=19, %15,6) ve emekliler (f=3, %15,8) arasında ise “Kısmen”
yanıtını verenler oran bakımından daha ön plandadır. “Hayır” yanıtını verenler
arasında ise işsizlerin oranı (f=20, %95,2) ve öğrencilerin oranı (f=111,
%84,7) daha yüksek bulunmuştur. Bölgeler bakımından değerlendirildiğinde “Aynen
katılıyorum” yanıtının verilme oranları bakımından Akdeniz (f=13, %13,7), Doğu
Anadolu (f=3, %13) ve Karadeniz (f=10, %13,3) bölgeleri genel ortalama ile
kıyaslandığında daha öne çıkmaktadır. “Hiç katılmıyorum” diyenler arasında ise
Doğu Anadolu (f=20, %87), Ege (f=74, %89,2) ve Güneydoğu Anadolu’nun (f=19,
%86,4) oranları daha yüksek bulunmuştur. Eş deyişle bu bölgelerde yaşayanlar
daha yüksek oranlarda “Hayır” yanıtı vermişlerdir. Bölge türü anlamında ise
kentte yaşayanlar arasında “Kısmen” yanıtının verilme oranı (f=43, %18,5) ve
büyükşehirde yaşayanlar arasında da “Hayır” yanıtının verilme oranı (f=237,
%80,3) genel ortalamanın üzerinde bulunmuştur. İnternetteki sağlık konulu haber
ve yazılara güvenme düzeyi ile bu ifadeye verilen yanıtlar
karşılaştırıldığında, üç güven düzeyinin üçünde de ifadeye hiç katılmama
oranının yüksek çıktığı belirlenmiştir. Buna göre İnternet içeriklerine oldukça
güvenenlerin %85,8’i, kısmen güvenenlerin %75,4’ü ve pek güvenmediğini
söyleyenlerin de %67,7’si “tıp doktorlarına güvenim azaldı” ifadesine
katılmamaktadır. Öte yandan ifadeye aynen katılanlar açısından bakıldığında İnternet
içeriklerine güvenmeyenlerin oranının bu kategoride daha yüksek çıktığı
anlaşılmaktadır (%43,5).
“11.Kendimi kötü hissediyorum, rahatsız oluyorum”
ifadesine yanıt veren 652 kişinin %67’si (f=437), eş deyişle yarıdan fazlası “Hayır, hiç katılmıyorum” demiştir. Yanıt verenlerin
%13,2’si (f=86) “Evet, aynen katılıyorum” derken, “Kısmen (biraz) katılıyorum”
diyenlerin oranı ise %19,8 (f=129) olmuştur. Dolayısıyla ankete katılanların
önemli bir kısmının ifadede yer aldığı gibi bir rahatsızlık yaşamadıkları
anlaşılmıştır. Demografik değişkenler anlamında değerlendirildiğinde alınan
yanıtların cinsiyet değişkenine göre farklı bir dağılım göstermediği
belirlenmiştir. Diğer değişkenler bağlamında ise şu noktalar not edilebilir:
“Aynen katılıyorum” yanıtının verilme ortalamalarına bakıldığında, kişi sayısı
az olmakla birlikte, 55-64 yaş grubundakilerin ortalaması yüksek bulunmuştur (f=5,
%29,4). “Kısmen” yanıtının en düşük oranlarla verildiği yaş grupları 24 yaş ve
altı (f=32, %15,1) ile 45-54 yaş grubu olmuştur (f=9, %15,8). Diğer yaş
gruplarında bu oranlar ortalamanın üzerinde yüksektir. Buna karşın “Hayır”
yanıtı da bu iki yaş grubunda yüksek çıkmıştır. 24 yaş altındakilerin %73,1’i (f=155)
ve 45-54 yaş grubundakilerin ise %70,2’si (f=40) “Hayır” yanıtını vermiştir.
İlköğretim mezunları arasında “Evet” yanıtının verilme oranı genel ortalamanın
üzerinde çıkmıştır (f=35, %19,7). Diplomasız iki kişi “Kısmen” yanıtını
vermiştir. Lise mezunlarının ise “Hayır” yanıtını verme oranı genel ortalamanın
üzerindedir (f=178, %71,2). Gelir grupları bağlamında 3. Düzey (1.600-2.399 TL)
gelire sahip olanlar arasında “Evet” yanıtının verilme oranı genel ortalamanın
üzerinde bulunmuştur (f=16, %15). Bir üst grupta, 4. Düzeyde (2.400-3.199 TL)
ise “Kısmen” yanıtının oranı daha yüksektir (f=19, %24,1). Buna karşın 3.
Düzeyde (f=77, %72) ve en üst düzeyde (3.200 TL ve üzeri: f=50, %76,9) “Hayır”
yanıtlarının oranı çok daha fazladır. Sigortası olmayanların bu ifadeye katılma
oranları genel ortalamanın üzerindedir (f=8, %16,3). Özel ve diğer sağlık sigortası sahipleri
arasında ise ifadeye katılmama; yani “Hayır” yanıtının daha ön plandadır (f=17,
%70,8). “Evet, aynen katılıyorum” yanıtının verilme oranı ticari faaliyette
bulunanlar (f=12, %16), ev hanımları (f=25, %20,5) ve emekliler (f=4, %21,1)
arasında yüksektir. Memur-işçiler arasında ise “Kısmen” yanıtının oranı dikkati
çekmektedir (f=62, %22,1). İşsizler (f=16, %76,2) ve öğrencilerde (f=96, %73,3)
ise “Hayır” yanıtının oranı genel eğilimden daha yüksek bulunmuştur. Bölgeler
bazında değerlendirildiğinde Marmara Bölgesi’nde yaşayanlar arasında “Evet”
yanıtının verilme oranı genel ortalamadan daha yüksektir (f=42, %17). “Kısmen”
yanıtı ise Akdeniz (f=26, %27,7) ve Karadeniz’de (f=27, %36) yaşayanlar
arasında en fazla verilmiştir. “Hiç katılmıyorum” diyenler ise oran olarak Ege (f=61,
%73,5), Güneydoğu Anadolu (f=21, %95,5) ve İç Anadolu’da (f=78, %72,2) genel
eğilimden fazla bulunmuştur. Büyükşehirde yaşayanların %72,4’ü (f=213)de
ifadeye “Katılmadığını” belirtmiştir. İnternetteki sağlık konulu haber ve
yazılara güvenme düzeyi ile bu ifadeye verilen yanıtlar karşılaştırıldığında,
üç güven düzeyinin üçünde de ifadeye hiç katılmama oranının yüksek çıktığı
belirlenmiştir. Buna göre İnternet içeriklerine oldukça güvenenlerin %69,1’i,
kısmen güvenenlerin %69,2’si ve pek güvenmediğini söyleyenlerin de %60,5’i bu
içerikler karşısında kendini kötü hissettiği ifadesine katılmadığını
belirtmiştir.
Öte yandan vatandaşlarla gerçekleştirilen görüşmelerde
“İnternetteki sağlık yayınlarını olumlu ya da olumsuz olarak nasıl
değerlendiriyorsunuz, neden?” diye sorularak olumlu ve olumsuz görüşler bir
arada değerlendirilmiştir. Burada “olumlu” olarak değerlendirilebilecek belli
başlı yanıtlar örneklendirilecektir; ancak ondan önce verilen yanıtlarda yer
alan kimi bilgilerin “doğruluk” ve “güvenilirlik” düzeylerine ilişkin “şüpheli”
ya da “sorunlu” bazı noktaların olduğunun da altı çizilmelidir:
- İnternet
sürekli elimin altında. Aklıma takılan her detayı araştırıp öğrenebiliyorum…
Tedavi yöntemleri ve ilaç yan etkilerine bakıyorum (MT, Kadın).
- Televizyondan
daha mantıklı İnternet. Daha detaylı. Daha açıklaması net. Yani insanı tatmin
ediyor (Rİ, Kadın).
- Hani
bakıyorum böyle doktorlara, hangisi iyi, hangisi kötü. Araştırıyorum (MUT,
Kadın).
- İnternet
bir kere çok güzel bir şey. Çok kolay bir şekilde istediğin her yerden her saat
bilgiye ulaşabiliyorsun (NTS, Kadın).
- Köylerde
hâlâ kocakarı ilaçları var. Benim bir ayağım yarılmıştı. Dövülmüş et
koymuşlardı. Önce havlu sardılar, yarım saat sonra bir kalıp sabunla ovdular,
daha sonra et dövüp sardılar. Ayağım kütük gibi oldu. Sabah doktora gittim.
Doktor “ne yaptınız siz” dedi. Alçıya aldı ayağımı… Küçükken sarılığım vardı.
Ebeye götürdüler beni. Tam alnımın ortasına jileti daha kaşığı ile vurarak yara
açtı. Orayı kanattı. O zaman sarılığın geçeceğini söyledi. Geçmedi, doktora
gittik… Ağabeyim küçükken belinden yanmıştı. Dedem biraz cimridir; doktora
götürmemiş o zaman. Köyle ağabeyimi her gün suyun içine oturtmuşlar izleri
geçsin diye. Şu an hâlâ izleri var, bacağı uzamıyor. Çünkü eklemlerin birleşme
yerinde et oluşmuş. (…) Yani köy yerinde cehalet çok fazla olduğu için
televizyonun da gazetenin de İnternetin de faydası var. Bu kişileri düşünerek
yayın yapmak gerekiyor (ÜS, Kadın).
- Aklıma
bir şey takılırsa araştırırım. Mesela bir tedavi yöntemi buldum geçenlerde.
Fibromiyalji tıbbi tedavisinin olmadığını söylüyorlar, ancak şikâyetleri
azaltacaklarını söylüyorlar. (…) Ben de İnternetten araştırdım: Alternatif
tedavisi var mı diye. Reiki mi, farklı bir tedavi yöntemi var; yeni çıktı. (…)
Kronik hastalıklar iyileşebiliyormuş. Ozon tedavisini de İnternetten öğrendim.
Kanımızı bir şişeye alıyorlar, yarım kilo kadar, onu ozonluyorlar ozonlama
makinesi ile. Sonra tekrar geri veriyorlar. Kanın oksijen değerini
yükseltiyorlar. O da o kadar pahalı olmasaydı tabi uygulamak isterdim (AA;
Kadın).
- İnternette
çok fazla bilgi kaynağıyla karşılaşıyorum. Bazısı kafa karıştırıcı ama yine de İnterneti
çok iyi kullanabilenler için çok yararlı buluyorum. (NU, Kadın).
- Hamilelikle
ilgili şeylere bakıyorum mesela. Birçok şey beni tatmin etti (EK; Kadın).
- Olumlu
çünkü önlem almak için gerekli. Aşıları İnternetten öğreniyorum. Ne zaman ne
yapılmalı? Bebeğe yapılacak tüm müdahaleleri, doğumdan önce ve doğumdan sonra
neler yapılması gerektiğini İnternetten öğrendim (GÖ, Kadın).
- Başıma
herhangi bir sağlık problemi geldiğinde; en basitinden saç dökülmesi
probleminde bile bir tıkla birçok bilgiye ulaşabiliyorum (DS, Kadın).
- (…)
Boyun düzleşmesiyle ilgili yazıları okudum. Çözüm üretmeye başladım. Boynun
kemik yapısı düzelsin diye havluyu rulo yapıp boyun boşluğuna koymayı İnternetten
öğrendim. Rahatlatıcı geldi. Uzun süre doktora gitmedim. Bir gün gözlerimin
karardığını, başımın ağrıdığını hissettim. Arkadaşlarım kaygılandı. Limon
yememi istediler. Ben de limon yiyemiyorum. Hemen doktora gitmemi istediler.
Doktora da gitmedim. (…) Tansiyonuma baktılar 16-10 olunca evdekilerin de
uyarısıyla doktora gittim. Yani (…) 2 ay sonra boyun düzleşmesi teşhisinin
yanlış olduğunu; aslında yüksek tansiyon hastası olduğumu anladım. Belki daha
önce gitseydim dilaltı hapına gerek kalmadan iyileşebilirdim. Şimdi sürekli
yanımda dilaltı hapı bulunduruyorum, limonlu su içiyorum (AKA, Kadın).
- Göz
için mesela çok İnternete girdim. Benim bu göz doktorumu herkes tavsiye ediyor
mu? Mesela gerçekten çok yararı dokundu mu herkese? Bunları araştırırım. Olumlu
geliyor bana (NB, Kadın).
- Her
türlü konuda bakıyorum İnternete (ÜS, Kadın).
“Hem olumlu hem de olumsuz” olarak değerlendiren örnek bir
görüş de şöyle ifade edilebilir:
- Hem
olumlu hem olumsuz olarak değerlendiriyorum. Gazetede olduğu gibi İnternette de
kaynak verilmeden yazılan yazılar adeta saatli bir bomba. Bu tarz güvenilir
olmayan kaynaklardan elde edilen bilgilere çok olumsuz bakıyorum. Güvenilir
kaynaklardan bilgi alınmalı. Hastaneye gitmeye gerek kalmadan İnternetteki
olumlu kaynaklardan edinilen bilgilerle sağlık problemlerine karşı önlem
alabiliyorum (GÇ, Erkek).
