Gerçeklik ve
Doğruluk
a) Gazeteciler bilgiyi toplama,
haberleştirme ve yorumlama konusunda dürüst, adil ve cesur davranmalıdır.
Kamuoyuna hizmet en başta gelen amaçları olmalıdır.
b) Gerçeği eksiksiz ve yalın bir
şekilde yansıtmak gazetecinin temel görevidir. Bilgileri net bir şekilde ortaya
koymalı, soru işaretlerine, kafa karışıklığına ve manipülasyona yol açabilecek
muğlaklıktan uzak durmalıyız.
Bağımsızlık
b) Yayın kuruluşları devletten,
özel çıkar çevrelerinden ve siyasi partilerden bağımsız olmalıdır. Kamuoyu,
siyasi, ticari ya da kişisel çıkarların kuruluşun yayın politikası üzerinde
herhangi bir etkisinin olmadığına inanmalıdır.
d) Reklam verenlere veya özel
çıkarlara iltimas geçilmemeli ve onların haberleri etkilemesine izin
verilmemelidir.
e) Gazeteciler iltimas, hediye veya para için bilgi vermeyi öneren kaynaklardan uzak durmalıdır.
e) Gazeteciler iltimas, hediye veya para için bilgi vermeyi öneren kaynaklardan uzak durmalıdır.
Kaynakların
Kullanımı
a) Kaynaklar konusunda gazeteciler
şu hususlara dikkat göstermelidir:
· Kaynakla ilişkisinde, habercinin
veya çalıştığı haber kuruluşunun güvenilirliğini zayıflatacak hiçbir çıkar
çatışması olmadığından emin olmalıdır.
· Kaynakla arasında hesabını
veremeyeceği herhangi bir maddi bağ kurmamaya özen göstermelidir.
· Kaynaktan edindiği iddiaların
doğruluğundan emin olmalıdır. Kaynağın kamuoyunun gözünde güvenilir olup olmadığına
bakmaksızın, bu iddiaları destekleyecek belgeler istemelidir.
İsimsiz
Kaynakların Kullanımı
a) Gazeteciler isim kullanmama sözü
vermeden önce kaynakların amaçlarını daima sorgulamalıdır. Bilgi karşılığında
herhangi bir söz verirken, bunun hangi koşullara bağlı olduğunu açıkça
belirttiğinden emin olmalıdır. Bir kez ismi saklı tutma sözü verdiğinde, o sözü
tutmalıdır.
b) Türkiye’de isimsiz kaynaklara
dayanan haberler yayınlamak alışkanlık haline gelmiştir; bu tür haberler sık
sık bilginin manipülasyonuna ve kanıtlanmamış iddialara veya söylentilere yol
açmaktadır. Etik ilkeler uyarınca, özel koşullar olmadığı sürece, bütün
kaynakların ismi verilmelidir.
c) Böyle bir durumda, haber
kuruluşunun yöneticileri ile tartışılmalı ve kaynağın isminin niye saklandığına
dair bilgi kamuoyu ile paylaşılmalıdır.
d) Gazeteciler editörleriyle veya
sorumlu oldukları kişilerle şu hususları gözden geçirmelidir:
· Kaynağın verdiği bilgiler onu ya
da yakınlarını hayati tehlikelerle ya da toplumsal sorunlarla baş başa bırakıyor
mu?
· Verilen haber kamuoyunu ne ölçüde
ilgilendiriyor? Haber önemli mi ve ciddi bir etkisi var mı?
· Kaynağın, iddialarını
destekleyecek belgeleri var mı?
· Kaynağın bu bilgiyi vermekteki
amacı ne?
· Kaynağın isimsiz kalması, haberin
güvenilirliğini zedeler mi?
e) Kaynağın isminin saklanması
konusunda karar alınırsa, istendiği takdirde gazeteciler kaynağın kimliğini
editörüne açıklamalıdır. Editör ve haberci, ismi saklama taahhüdünü yerine
getirmelidir.
f) Kaynağı bilinmeyen bilgi ve
belgelerin değerlendirilmesinde şüpheci davranılmalı ve orijinal olup
olmadıkları titizlikle soruşturulmalıdır.
g) Doğru olmayabileceği bilinen bir
haberin yayınlanması kararında, haber diğer medya kuruluşlarına sızdırılmış
olsa bile, mesleki rekabet faktörü belirleyici bir faktör olmamalıdır.
Günümüzün rekabetçi medya piyasasında bile karar verirken gözetilmesi gereken
faktörler doğruluk ve hakikat olmalıdır.
h) Yöntemlerden biri, haberi,
bilginin orijinalliğini sorgulayan ve bilginin nereden geldiği ve niye
yayınlandığına dair bakış açısı sağlayan bir bölümle birlikte yayınlamak
olabilir.
Görsel
Malzeme Kullanımı
a) Fotoğrafları ve görsel
malzemeleri üreten gazeteciler çalışmalarında yüksek etik standartlara riayet
etmekle yükümlüdür. Görsel malzemenin sunumunda doğru ve kapsayıcı olmalı,
görselleri, yeni dijital teknolojilerle manipüle etmenin ayartıcılığına karşı
koymalıdır. Sorulacak kilit soru şudur: Bu görsel, fotoğrafladığımız sahneyi
veya olayı doğru yansıtıyor mu?
b) Kullanılan görüntü ve
fotoğraflar kişi mahremiyetine saygılı olmalı ve gazeteciler haberlerine dahil
ettikleri fotoğrafları ve görsel malzemeleri seçerken adil olmaya azami dikkat
göstermelidir.
c) Şu hususlara dikkat
gösterilmelidir:
· Fotoğraf çekimleri rahatsızlık
vermeyen ve şiddet kurbanlarının veya hayatta kalanların acılarını deşmeyen bir
mesafeden yapılmalıdır. Trajediden etkilenenlerin özel yas ve acı anlarında duyarlı
davranılmalıdır.
· Kullanılan görsel malzemeler
gerçeği olduğu gibi yansıtmalıdır. Kamuoyu, dijital olarak değiştirilmiş görsel
malzemelerle ve bilhassa bu malzemelere ekleme veya çıkarma yapılmak suretiyle manipüle
edilmemelidir. Görüntü kalitesini artırmak için yapılacak teknik müdahaleler bu
kuraldan müstesnadır.
· Çocukların, cinsel taciz ve suç
kurbanlarının, travmatik olay kurbanlarının fotoğraflarının veya görüntülerinin
alınması ve kullanılması konusunda daha fazla hassasiyet gösterilmelidir.
· Gazeteci görsel malzemelere konu
olan herkese saygı ve dürüstlükle davranılmalıdır. Fotoğrafçılar savunmasız
kişileri ele alırken özel dikkat göstermeli ve suç veya trajedi kurbanlarına merhametle
yaklaşmalıdır. İçerdiği kişilere acı verebilecek bir fotoğrafı ya da görüntüyü
kullanmanın gerekli olup olmadığını ve bunları hangi motivasyonla kullanmak
istediğini sorgulamalıdır. Fotoğrafları ve görsel malzemeleri kullanmanın olası
sonuçlarını gözden geçirmelidir. Fotoğraf altı yazıları fotoğrafta sunulan gerçekliği
ifade etmelidir. Arşiv görüntüsü kullanımında dikkat ve hassasiyet
gösterilmeli, trajedinin veya travmanın anılarını canlandırmanın hayatta
kalanlara ve genel olarak kamuoyuna acı verebileceği unutulmamalıdır. Eğer
fotoğrafı kullanmak için iyi bir gazetecilik sebebi varsa (sözgelimi trajik bir
olayın yıldönümü) tarihi verilmeli ve başlıkları açık konulmalıdır.
Çıkar Çatışması
a) Gazeteciler, topluma karşı
taşıdıkları büyük sorumluluktan dolayı, gerçek veya algı düzeyinde çıkar çatışması
yaratan durumlara karşı bilhassa dikkatli olmalıdır. Gazeteciler aşağıda
sayılan durumların etkisine karşı sorumluluklarını göz önünde bulundurmalıdır:
· Belli faaliyetlerde yer almak,
sözgelimi siyasi bir gösteride konuşmak
· Kampanyalar veya örgütlerle yakın
ilişkiler kurmak
· Kaynaklar, reklam verenler veya
diğer taraflardan iltimas veya özel muamele kabul etmek
· Gazetecinin güvenirliğini riske
sokacak yan işlerde çalışmak
· Haberlerin unsuru olarak takip
edilen kaynaklarla dostluk kurmak
· Gazeteciler mesleği ile kesişen
veya çatışan bir başka işte çalışmamalıdırlar. Devlet kurumları veya siyasi
partiler gibi kurumlar için yarı zamanlı veya gönüllü iş yapmamalıdırlar.
· Gazeteciler haber kaynaklarıyla
ilişkilerinde dikkatli davranmalıdırlar. Hediye, özel muamele veya para almak
gibi çıkar ilişkilerine girmemelidirler.
· Gazeteciler kendilerine daima şu
soruları sormalıdırlar:
· Bağımsız mı davranıyorum?
· Yaptığım şey, güvenilirliğime
veya haber kuruluşumun güvenilirliğine halel getirebilir mi? Davranışım bir
çıkar çatışması olmasa da çıkar çatışmasının izlenimini vermek bile, kamuoyunun
gözünde dürüstlüğümü ortadan kaldırmaya yeter mi?
[1] “Türkiyeli Gazeteciler İçin Etik İlkeler”
(T.y.). 1 Şubat 2013 tarihinde şu adreste erişilmiştir: http://www.medyadernegi.org/wp-content/uploads/2011/09/medyaetikturk.pdf
