Sağlık konulu yayınlarda kullanılan görsel malzemelere ilişkin
sağlık profesyonellerinden alınan görüşler çoğunlukla “Kötü, sakıncalı,
olumsuz, alakasız” şeklindedir (f=24, %42,9). “İyi, olumlu” diyenler ise beşte
birden azdır (f=11; %19,6). 56 kişiye sorulan bu soruya 7 kişi de “Cevap yok”
karşılığını vermiştir. Görüşülen doktor ve diş hekimlerinden yanıtlar da benzer
şekildedir.
Tablo
36. Kullanılan görsel malzemeleri nasıl değerlendiriyorsunuz?
(Sağlık)
|
|
Frekans
|
%
|
|
Kötü, sakıncalı, olumsuz, alakasız
|
24
|
42,9
|
|
Kısmen iyi, kısmen kötü; değişiyor, her zaman iyi değil
|
17
|
30,4
|
|
İyi, olumlu, faydalı, doğru
|
11
|
19,6
|
|
İlgi-dikkat çekici, sansasyonel, magazinsel, manken,
mizansen
|
10
|
17,9
|
|
Panik, korku yaratıcı, ürkütücü
|
4
|
7,1
|
|
Kadın bedeni istismar ediliyor, kadın görüntüsü
kullanılmasını onaylamıyorum
|
3
|
5,4
|
|
Diğer
|
30
|
53,6
|
|
N
|
56
|
|
|
Cevap yok, yorum yok, kesin bilgim yok
|
7
|
|
|
Sorulmayan kişi sayısı
|
16
|
|
|
|
Frekans
|
%
|
|
Kısmen iyi, kısmen kötü
|
14
|
26,9
|
|
Kötü, sakıncalı, olumsuz, alakasız
|
11
|
21,2
|
|
İyi, olumlu
|
9
|
17,3
|
|
İlgi-dikkat çekici, manken, mizansen
|
8
|
15,4
|
|
Arşiv görüntüsü kullanılıyor
|
3
|
5,8
|
|
Diğer
|
7
|
13,5
|
|
N
|
52
|
|
|
Cevap yok, yorum yok, kesin bilgim yok
|
7
|
|
|
Sorulmayan kişi sayısı
|
0
|
|
Sağlık profesyonellerinden alınan yanıtlar arasında öne çıkan
bazıları şöyle sıralanabilir:
- Şimdi
Türkiye’de o sayfayı okutmak istiyorsanız mutlaka görselliğe önem vereceksiniz.
Erkek okuyacaksa kocaman butlu bir kadın koyacaksın. Kadın okuyacaksa sebzeler
bilmem neler yapışmış yüzüne, bakım yapan bir kadın konulacak. Klasiği bu. Görsellik
olmadığı takdirde kişilerin ilgisi de olmuyor (MM).
- İnsanlara
tek yönlü öğretemezsiniz. Öğretimin içinde görsellik çok önemlidir, duymak çok
önemlidir, sizin hareketleriniz çok önemlidir. Onların hepsi bir bütün
oluşturduğunda o güvenilirlik ilkesi tamamlanır (TK).
- Mesela insanlar karaciğerin nerede
olduğunu bilmiyor. Böbrek kaç tane? Nerede bulunuyor? Yerini bile bilmiyorlar.
Bunları tabii böyle görsel malzeme ile sunmak, olayın daha anlaşılabilir
olmasını sağlıyor (AAK).
- Orada
(görsel malzemeler konusunda) çok klişe kullanıldığını düşünüyorum. İlaç
denince tablet kapsül resimleri basılır. Arşivlerden kullanılan klasik resimler
vardır. Bunlar kullanılıyor. Gerek akademisyenlerin, gerek ilaç firmalarının
ellerinde çok zengin, ilginç, halkın ilgisini çekecek ve doğru bilgiyi
aktaracak pek çok güzel görsel malzeme var (…)(BBN).
- (Görsel
ile metin arasında uyum) kesinlikle yok. Olması gerekir. İşte bunun için
elemanın yetişmiş olması gerekir. En azından uzmanına danışması gerekir haberi
yazarken (…). (NTM).
- Ben
görsellerle ilgili olarak, insanların deşifre edilmelerini pek doğru
bulmuyorum. Kişi görüntülerinin olmasını (…). O kişiyi ele verecek bir takım
özelliklerin perdelenmesi gerektiğini düşünüyorum (BAA).
- Ama
hem amaca uygun olmalı, hem yeterli olmalı, haddinden fazla olmamalı, amacına
hiç uymayacak şeyler de olmamalı. Bir de tabi ki yani kadın bedeninin bu
bağlamda kullanılması hiç onaylanacak bir şey değil. Mesela hemşire kökenli
arkadaşların çok ciddi sıkıntıları vardır. Hemşirelik yapanların neredeyse
cinsel bir obje gibi orada ön planda gösterilmesi falan (BAA).
- Görsel
malzemeler çeşitlendirilmeli, film, fotoğraflar desteklenmeli. İyi uygulamalar,
belgesellerle desteklenmeli (TB).
- Televizyonlar
için bence uygun buluyorlar, yani arşivlerden şuradan buradan en doğru
derlemeyi yapıyorlar. Ama İnternet sitesi için çok kontrollü bir yer olmadığı
için herkes her şeyi koyabiliyor. Orası her zaman en doğru görsellerle bence
desteklenmiyor (FŞ).
- (Görsel malzemeler) Çok etkileyici. Böyle
olduğu için de bir miktar paniğe ve korkuya yol açıyor. Bu yolla da sağlık
tüketimini körüklüyor (Sendika eski başkanı, KA).
- Görsel
malzeme daha fazla kullanılmalı (AS).
- (Görsel
malzemeler). Genelde az kullanılıyor (MÇY).
- TV’de
verilen ameliyat görüntüleri yerine maketler kullanılmalı (BD).
- (Canlı
ameliyat görüntüleri hakkında…). Bu tıbbın temel etik ilkelerine de aykırı
hasta mahremiyeti temelinde. Türkiye’ye bu ne zaman girdi? Sigorta şirketleri
paralarını ödemek için operasyon kayıtlarını istediler. Sonra görüntü kayıtlarını
talep ettiler. Ondan sonra gündem oldu. Tabip odası, meslek örgütleri bunun
olamayacağını söylediler. Sigorta şirketleri bu kurumlara dedi ki
göndermezseniz biz sizi sözleşme yaptığımız kurumların içine dâhil etmeyiz. Şu
yapılabilirdi. Bütün sağlık ile ilgili kurumlar, hekimler “Bu etik ilkelere
aykırıdır biz böyle bir görüntü veremeyiz, yapmayın, sizin de hastanız bize
gelmesin o zaman sizinle yaptığı sigorta sözleşmesini bozacaktır”
diyebilirlerdi (Sağlık alanında bir sivil toplum örgütü başkanı, doktor, yazar,
MSD).
Medya profesyonellerinden alınan yanıtlar arasında öne çıkan
bazıları da şöyle sıralanabilir:
- Çok
komik buluyorum. (…) Ben mide kanseri araştırmasıyla ilgili bir kongrede bir
haber yaptım. İşte mide kanseri araştırmasında görüldü ki erkeklerde yüzde
bilmem kaç kadınlarınkinden daha sık görülüyor. (…) Fakat editoryal kısım orada
karın ağrısı çeken, karnını tutan bir kadın fotoğrafı kullanmaya kalktı.
Allah’tan ki ben sayfa başındaydım o an. Hemen müdahale ettim (ÖY).
- (…)
kameranın da tıbba girmesiyle birlikte diyelim insanlar neyin, nasıl
yapıldığını görmeye başladı. Ya da maketler getiriyorlar çok ciddi anlamda
güzel maketler. (…) İnsanlar tabi görsel temalar da kullanıldığı için, maddeler
de kullanıldığı için malzemeler artık daha iyi anlıyorlar (TG).
- Arşive
dayalı diye düşünüyorum. Çünkü neden? Özel hastanelerde çekim yapabiliyorsunuz,
yaparsınız ama devlet hastanelerinde her zaman izne tâbidir. (…) Verilen -
dağıtılan her ne ise onunla da bir sayfa bile metin çıkarabiliyorlar yani. Ama
eğer televizyonsa genelde arşivdir. Sağlık arşivi ne kadar fazla ise o kadar
iyi iş çıkar. Yani şöyle diyelim ki eczanelerdeki hükümet tarafındaki bir ilaç
protokol hikâyesindeki bir haber yapıyorsunuz temmuz ayındasınız ama temmuz
ayında izlediğiniz haber paltolarla oluyor. Çünkü adam masa başı yapıyor o işi.
(…) Ama bizim sağ olsun kadrolar gittikçe düştüğü için, ucuz adama gidildiği
için ya ben Temmuz ayında bu montajı yapıyorum benim paltolu görüntü vermemem
gerekiyor diyebilecek yeterliliğe sahip olmayan insanlar tarafından montajlar
yapılıyor (BÇ).
- (Görsel
malzemelerin) Yüzde sekseni yetersiz (MGÇ).
- Genelde
kullanılan materyaller- gazeteler için söylüyorum- daha çok arşivden fotoğraf
kullanırlar. Hep klişe resimlerdir (YE).
- Bir
ameliyat tekniğini anlatıyorsanız ameliyat tekniğinden görüntüler göstermeniz
gerekiyor zaten. (…) Anadolu Ajansı’nın belirli bir politikası var. Fotoğraf
servisinin editörlüğünden geçiyor fotoğraflar. Onlar hangisinin uygun olduğunu,
yüksek çözünürlüklü, kaliteli, dediğim gibi bazı ilkeleri içerisine alan
fotoğraflar kullanılıyor. Dışarıdaki arkadaşlarımız nasıl yapıyor? Bunun
istisnaları oluyor. Kötü örnekler de görebiliyoruz (YSK).
- (Sağlık
muhabirliği yaptığım dönemde) sorumluluk bizdeydi ve bütün fotoğrafları biz
getirirdik. Biz hocadan aldığımız görselleri getirirdik. Hocanın fotoğrafını
çekerdik. Vaka varsa vakanın fotoğrafını mutlaka çekerdik. Hocanın elinde
konuyla ilgili görsel ne varsa alırdık. Ben ansiklopedilerden zoomlayıp
fotoğraf çektiğimi bilirim. İşte bir mide mikrobu var, hoca gösteriyor, açıyor
ansiklopediyi işte bu mikrop diyor, fotoğrafını çekiyorduk. Ama şimdi ne
yapıyor editör? Gripten bahsediyor, oraya herhangi bir mikrop fotoğrafı
koyuyor. O gerçekten grip mikrobu mudur? Nedir? Hiç bilemezsiniz (ME).
- Mesela
her diyet haberinde kadın fotoğrafı mutlaka vardır veya meme kanseri ile ilgili
bir haberde mutlaka çıplak kadın fotoğrafı vardır. Aslında bu da Türkiye’deki
gazeteciliğin çıkmazlarından biri (ADA).
