Genel olarak insan sağlığını ve yaşam kalitesini
ilgilendiren her konudaki haberi sağlık haberi olarak tanımlamak mümkünse de
daha net bir tanım konusunda literatürdeki çalışmaların da yeterli olmadığı
görülmüştür. Öğüt’ün (2013:33) de ifade ettiği gibi bu konudaki literatür daha
çok “nitelikli sağlık haberciliğini” ya da “sağlık haberciliğinin nasıl olması
gerektiğini” konu almaktadır[1].
Öncelikle Sütlaş’ın (2007a:171) “Sağlık ve tıp alanında
yaşanan olaylara ilişkin yazılan yazıların hepsi birer haber niteliğinde
değildir” sözünden hareketle şu tanımına dikkat çekilebilir:
- “Toplumun
sağlığının korunması, geliştirilmesi, insan bedeninin gündelik gereksinimleri,
hastalıkların tanı, tedavi, bakımı ve rehabilitasyonu, sağlık sistemi ve
hizmetleriyle ilgili durum ve sorunlar, sağlık hizmeti verilen kurumlarla ve
sağlık çalışanlarıyla ilgili yazılar, tanıtımlar hatta reklamlarla, bu alanda
hizmet sunanların, bilgi üretenlerin, hizmet alanların ve yöneticilerin görüş
ve düşünce açıklamaya yönelik her türlü aktarımları da bu kapsamda
sayılmalıdır.”
Bu doğrultuda sağlık haberinin herhangi bir konuda yazılmış
bir haberin genel unsurlarını içermenin yanı sıra bu yönden de yeterli ve doyurucu
biçimde bilgi içermesi gerektiği de vurgulanmalıdır (Sütlaş, 2007a:173).
Proje kapsamında desteklenen tezinde Öğüt (2013:36) sağlık
haberciliğinin tarihçesinden önce “sağlık haberciliğinin tanımına”
odaklanmıştır. Proje kapsamında gerçekleştirilen görüşmelerden de hareketle
Öğüt, sağlık haberciliğini “sağlık profesyonellerine yönelik sağlık
haberciliği” ve “halka yönelik sağlık haberciliği” olmak üzere iki ayrı başlık
altında değerlendirmektedir.
1) Sağlık
profesyonellerine yönelik habercilik; medikal dergiler ve gazeteler
aracılığıyla gerçekleştirilmekte ve bu yayınlar belli kriterlere göre yayın
yapan bilimsel dergilerin yanı sıra güncel olayların ve sağlık alanının
yeniliklerinin sunulduğu popüler medikal dergileri de kapsamaktadır. Dil, üslup
ve ele aldığı konular itibarıyla farklı nitelikler taşıyan bu yayınlar daha çok
sağlık alanındaki sivil toplum kuruluşları ile özel girişimciler tarafından
çıkarılmaktadır. Türk Tabipleri Birliği tarafından 15 günde bir ücretsiz olarak
yayımlanan Tıp Dünyası gazetesi, Sağlık ve Sosyal Hizmetler Çalışanları
Sendikası (Sağlık-Sen) tarafından yayımlanan Sağlık-Sen Dergi ve Sağlık-Sen
gazetesi, Türkiye Sağlık ve Sosyal Hizmet Kolu Kamu Çalışanları Sendikası
(Türk-Sağlık Sen) yayını Türk Sağlık Sen Dergisi bu tür yayınlara örnek
verilebilir. 1999 yılında “sağlık profesyonelleri arasındaki iletişimi
kuvvetlendirmek ve onları değişen sağlık sistemi hakkında bilgilendirmek” amacıyla
kurulmuş olan Medi-Magazin haftalık tıp gazetesi de bu yayınlar arasında
haftalık 20 binlik baskı sayısı ile öne çıkmaktadır (Öğüt, 2013:36-37).
2) Halka
yönelik sağlık haberciliği ise sağlık konusunda halkın anlayabileceği dil
ve üslupta bilgi veren, halkın ilgisini çekebilecek türdeki konulara daha çok
yer veren yayıncılık anlayışına karşılık gelmektedir. Bu tür habercilikte
muhabirin rolü daha çok “hekimden aldığı bilgiyi halkın geniş kesimlerinin
anlayabileceği bir dille, eksiksiz ve doğru bir şekilde anlatmakta” gizlidir.
İşin zor yanı da budur; çünkü bu anlatımın nasıl olması ya da olmaması
gerektiğine ilişkin muhabirin dikkat etmesi gereken pek çok görüş ve ilkeden
söz edilebilir. Bunun için halka yönelik sağlık haberciliği yanlış ya da eksik
anlaşılmaların toplumda neden olabileceği sonuçları bakımından daha fazla özen
gösterilmesi gereken bir alan olarak gösterilebilir (Öğüt, 2013:37-38).
Bu çalışmada üzerinde durulan sağlık haberciliği ise daha
çok halka ya da kamuoyuna yönelik sağlık konulu içerikleri kapsamaktadır.
[1]
Projenin içerik analizi uygulamasında da “hangi haberin sağlık haberi olduğu”
ya da “neden olmadığı” sorularıyla karşılaşılmıştır. Bu konuda bir takım
kriterler oluşturmak için literatürden elde edilen kaynaklar yeterli gelmeyince
düzenlenen ilk çalıştayın ilk oturumunda bu sorular gündeme alınmıştır. Proje
raporunun çalıştaya yönelik bulgularının sunulduğu beşinci bölümde çalıştayın
ayrıntılarına ve “bir haberin sağlık haberi sayılabilmesi için gerekli
unsurlara” yer verilmektedir. Öte yandan aynı soru “sizce sağlık yayıncılığı
nasıl tanımlanabilir?” şeklinde, projenin görüşmeler aşamasında medya ve sağlık
profesyonellerine de sorulmuştur. Onlardan alınan yanıtlar da dördüncü bölümde
ayrıntılarıyla tanımlanmaktadır. Aşağıda ise literatürde karşılaşılan unsurlar
bağlamında konuya ilişkin görüşler üzerinde durulacaktır.
