Medyadaki sağlık konulu yayınların halk tarafından nasıl algılandığına ilişkin kamuoyu araştırmasının bulguları, düzenlenen bir toplantıyla tartışmaya açıldı.
Sağlık Bakanlığı Sağlığı Geliştirme Genel Müdürlüğü’nün ev sahipliğinde 18 Ekim günü Ankara’da gerçekleştirilen çalıştay hakkında bilgi veren Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Gazetecilik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Erkan Yüksel şunları söyledi:
“Son yıllarda medya içeriklerinde önemli oranda yer bulmaya başlayan ve kimi kesimlerin eleştirisine de konu olan sağlık konulu yayınları 2009 yılından bu yana gerçekleştirdiğimiz araştırma ile çok yönlü olarak incelemeye çalışıyoruz. Bu bağlamda TÜBİTAK ve Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu’nun desteğiyle Türkiye’de Sağlık Konulu Yayıncılık İlkelerinin Belirlenmesi: Kaynak, İleti ve Hedef Kitle Bağlamında Sağlık Konulu Yayınların Analizi adını taşıyan projemizin ilk iki aşamasını tamamladık. İlk aşamada sağlık konulu yayıncılık alanında söz sahibi olabileceğini kabul ettiğimiz 150 medya ve sağlık profesyoneli ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirdik ve görüşlerini rapor haline getirdik. İstanbul’da düzenlediğimiz ilk çalıştayda konunun ilgilisi olan resmi ve sivil tarafları da bir araya getirerek sonuçları değerlendirdik. Ardından projenin ikinci aşaması olarak kamuoyu araştırmasını gerçekleştirdik. 33 ilde; 142 mahalle ve köyde 2.556 hanelik örneklemde 2.503 hanede 2.503 kişiyle yüz yüze görüşme tekniğiyle A&G Danışmanlık şirketi tarafından anketimiz uygulandı Anketin sonuçlarını değerlendirmek üzere hazırladığımız taslak raporu, yine konunun ilgili taraflarını davet ederek bu kez Ankara’da konuşmak istedik. Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürü Mine Tunçel’in desteğiyle ve ev sahipliğiyle, Hekimevi’nde bir toplantı organize ettik. Toplantıya katılan ilgili resmi kurum temsilcileri, akademisyenler, sağlık ve medya profesyonelleriyle ankette ortaya çıkan bulguları konuştuk. Her bir anket sorusuna ve yanıtlarına ilişkin katılımcıların görüş ve yorumlarını dinledik. Onların yeni soru ve değerli önerilerini aldık. Bundan sonraki süreçte projemizin üçüncü ayağı olan televizyon, gazete, dergi ve internetteki sağlık konulu yayınların içeriklerine ilişkin içerik analizi çalışmamızı tamamlayacağız ve sonuç raporumuz yavaş yavaş ortaya çıkacak. Bulgularımızın tamamını içeren sonuç raporumuz ortaya çıkmadan şimdilik daha fazla bilgiyi ve ayrıntıyı kamuoyu ile paylaşamıyoruz ama önümüzdeki yıl bahar döneminden önce bu raporun da tamamlanacağını düşünüyorum.”
BAZI ÖNEMLİ BULGULAR
Ankette ortaya çıkan bazı önemli bulgular şunlar:
- Nezle, soğuk algınlığı, baş ağrısı veya bunlar gibi bir rahatsızlık karşısında “doktora giderim ve yalnızca onun söylediklerini” uygularım diyenlerin oranı %30,1. “Bildiğim ya da daha önce aldığım ilaçları kullanırım” diyenlerin oranı %23,4. “Kendi kendine geçmesini beklerim” diyen de %18,3’lük bir kesim bulunuyor.
- Ciddi ya da önemli bir rahatsızlık yaşadığında bu hastalıkla ilgili en çok doktorlardan (%94,1) bilgi alınıyor. Eş dost, yakın akraba, arkadaş ve komşulardan bilgi alma %25,5, eczacılardan bilgi alma %25. İnternetten bilgi alma %12,7. Aktar ve baharatçılardan bilgi alma oranı %6,1. Televizyondan bilgi alma oranı %5,2.
- Kamuoyunun sağlık konulu yayınlarda en çok ilgisini çeken konular kendileri veya yakınlarına faydası olabilecek bilgi ve tavsiyeler (%72), kendileri ya da bir yakınlarının rahatsızlığıyla ilgili yayınlar (%59,8).
- Yeni tıbbi ve teknolojik gelişmeler ve yeni uygulamalar %22,3, bitkisel, doğal ürünler, alternatif tıp %13,2, diyet, zayıflama ve sağlıklı beslenme konusundaki yayınlar %13, ruh sağlığı, stres, psikiyatri gibi konulardaki yayınlar %11,3, plates, aerobik, yoga ve spor gibi yayınlar %3,2 oranında katılımcıların ilgisini çekiyor.
- Katılımcıların %4,1’i medyadan öğrendiği sağlık konulu bilgi ya da tedavileri genellikle ya da sık sık uyguladığını söylüyor. %1,6’sı ise her zaman hepsini uyguladığını belirtiyor.
- Bu uygulamadan fazda ya da zarar gördünüz mü sorusuna %15,2’si “çoğunlukla fayda gördüm”, %2’si de “zararını gördüm” yanıtını veriyor.
- Medyadan tanıdığınız bir doktora ya da uzmana sağlığınızla ilgili olarak danışmak ya da görünmek için gittiniz mi ya da gitmek istediniz mi sorusuna %6,7’si “evet gittim”, “%10,6’sı da gitmek istedim ama gidemedim” diyor.
- Medyadan öğrenilen sağlık, beslenme, diyet, iyi yaşama, estetik ya da güzellikle ilgili herhangi bir kitabı, hapı, kürü ya da ürünü para karşılığında satın aldınız mı sorusuna %8,7 “evet aldım”, %4,3’ü ise “almak istedim ama alamadım” yanıtını veriyor.
- Medyadan öğrenilen bir hastane ya da sağlık merkezine gittiniz mi sorusuna %7,1 “evet, gittim”, %6’lık bir kesim ise “gitmek istedim ama gidemedim” diyor.
- Sağlık konulu yayınların televizyonda “genellikle, çoğunlukla” izlenme oranı %19,6.
- En çok tercih edilen sağlık programı Kanal D’de yayımlanan Doktorum (%55,7).
- Televizyonda yer alan sağlık konulu haber ve programlardaki bilgileri “her zaman” ve “çoğunlukla” güvenilir bulma oranı %40,2. Bu oran gazetede %27, internette %35,6.
Rapor, ayrıca sağlık konulu televizyon, gazete ve internet içeriklerine yönelik olumlu ve olumsuz ifadelere ilişkin belli başlı görüşleri de içeriyor. Televizyondaki sağlık konulu yayınlar sayesinde katılımcıların %44,4’ü “tıbbi tedavi yöntemleri hakkında artık daha bilgiliyim”, %43’ü“tıp dışındaki alternatif ya da bitkilerle, otlarla tedavi yöntemleri konusunda artık daha bilgiyim”, %63,9’u “sağlığımla ilgili artık daha bilinçli davranıyorum”, %65,6’sı “öğrendiklerimi başkalarını da anlatıyorum”, %42,1’i “başkalarıyla konuşmaktan çekindiğim mahrem konular hakkında bilgi edinebiliyorum”, %28,3’ü “sağlığımla ilgili bir rahatsızlığım olduğunu anladım”, %26,1’i “hangi hastanenin, doktorun veya sağlık ürünün daha iyi olduğunu anladım” diyor.
Buna karşılık yine televizyon izleyen katılımcıların %25,4’ü “beni ilgilendiren konular çıkmıyor”, %22,9’u “gereksiz yere endişelendirici ve ürkütücü buluyorum”, %30,6’sı “mucize kurtuluş ya da tedavi haberleriyle hastalara boş umut, hayal veriliyor”, %45,3’ü “ülkenin genel sağlık politikası ve sağlık sistemine ilişkin sorunlar yeterince ele alınmıyor”, %24,4’ü “genel olarak verilen bilgileri çoğunlukla yalan, yanlış, yanıltıcı buluyorum”, %9,9’u “tıp doktorlarına olan güvenim azaldı”, %24,1’i “özellikle alternatif tıp konularında verilen bilgileri yanlış buluyorum”, %44,5’i “daha çok kişi, doktor, ürün, ilaç ve hastanelerin reklamı yapılıyor”, %39,1’i “halkın anlayacağı dilde değil, teknik ve karmaşık bir dille anlatıyorlar”, %34,2’si “kullanılan dili magazinel, sansasyonel ve duygu sömürücü buluyorum”, %28,9’u “bazı sağlık konulu haber ve yazıları ahlak dışı buluyorum”, %36,4’ü “konular yüzeysel işleniyor, detaylı bilgi verilmiyor”, %45,2’si de “bunların denetlendiğini düşünmüyorum” yanıtını veriyor.
ÇALIŞTAYA KİMLER KATILDI?
Çalıştaya katılanların isimleri alfabetik sırayla şu şekilde: Doç. Dr. Abdülrezak Altun (Sağlık Bakanlığı), Arzu Karasaç Gezen (Sağlık Bakanlığı), Aslıhan Çobaner (Sağlık Bakanlığı), Prof. Dr. Ayla Okay (İstanbul Üniversitesi), Beste S. Gülgün (Sağlık Bakanlığı), İbrahim Ersoy (Medimagazin), Prof. Dr. İrfan Erdoğan (Atılım Üniversitesi), Esra Öz (Gazeteci), Dr. Hayati Bice (RTÜK Kurum Doktoru), Murat Akgül (Muğla Tabip Odası Başkanı), Mustafa Sütlaş (BiaNet Yazarı), Yrd. Doç. Dr. Müge Demir (Beykent Üniversitesi),Öznur Vuran Doğan (Sağlık Bakanlığı), Sevgi Hasipek (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu), Şahnur Ağyel (Sağlık Bakanlığı), Doç Dr. Zülfikar Damlapınar (Gazi Üniversitesi)...
PROJE HAKKINDA…
TÜBİTAK ve Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu’nun desteğiyle sürdürülen “Türkiye’de Sağlık Konulu Yayıncılık İlkelerinin Belirlenmesi: Kaynak, İleti ve Hedef Kitle Bağlamında Sağlık Konulu Yayınların Analizi” başlıklı proje resmi olarak 1 Nisan 2010 tarihinde başladı ve projenin üç yılda tamamlanması öngörülüyor. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Basın ve Yayın Bölümü Bölüm Başkanı Prof. Dr. Erkan Yüksel’in yürücütüsü olduğu projede, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ahmet Yalçın Kaya ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Abdullah Koçak ile yine Anadolu Üniversitesi’nden Açıköğretim Fakültesi Dekan Yardımcısı Yard. Doç. Dr. Sinan Aydın araştırmacı olarak yer alıyor. Projenin çalışma ekibinde ise şu isimler bulunuyor: Araş. Gör. Pelin Öğüt, Öğr. Gör. Asuman Kaya, Uzm. Hande Demiroğlu, Araş. Gör. Barış Yılmaz, Araş. Gör. Kutlu Akçoral, Araş. Gör. Fatma Uçar ve Ferihan Özmen.
---
