Tablo 226.Gazete, dergi,
televizyon ya da İnternetten (herhangi birinden) öğrendiğiniz sağlıkla,
beslenmeyle, diyetle, iyi yaşamakla, estetik ya da güzellikle ilgili herhangi
bir kitabı, hapı, kürü ya da ürünü para karşılığında satın aldınız mı?
|
Soru 25. Gazete, dergi, televizyon ya da İnternetten
(herhangi birinden) öğrendiğiniz sağlıkla, beslenmeyle, diyetle, iyi
yaşamakla, estetik ya da güzellikle ilgili herhangi bir kitabı, hapı, kürü ya
da ürünü para karşılığında satın aldınız mı?
|
Frekans
|
%
|
|
Hayır almadım
|
2138
|
87,1
|
|
Evet aldım
|
213
|
8,7
|
|
Almak istedim ama alamadım
|
105
|
4,3
|
|
TOPLAM
|
2456
|
100
|
Demografik özellikler
bağlamında çapraz tablolara bakıldığında; cinsiyet değişkeninin önemli bir fark
yaratmadığı anlaşılmıştır. Katılımcıların en çok işaretledikleri seçenek olan “Hayır
almadım” seçeneğinin cinsiyete göre dağılımı erkekler için %88,1 (f=1075),
kadınlar için ise %86’dır (f=1063).
Katılımcıların yaş dağılımları, medeni durumları, eğitim düzeyleri, meslekleri anlamında ortaya çıkan tablo
genel frekans tablosuna paralel şekildedir. Gelir düzeyi açısından da
paralellik söz konusu iken, gelir düzeyindeki artışa paralel olarak
“Evet, aldım” seçeneğine olan katılımın artışı önemli görülmüştür. Gelir
düzeyindeki artışla “Evet, aldım” yanıtını verme arasında doğrusal ilişki
vardır. “Hayır, almadım” yanıtı ise en çok en alt gelir grubu tarafından verilmiştir
(f=572, %90,8).
Katılımcıların sosyal güvenceleri açısından bu soruya
verilen yanıtlar değerlendirildiğinde sonuçların ülke geneli ile uyumlu olduğu
tespit edilmiştir. “Hayır, almadım” seçeneğine en yüksek katılım %91,3 (f=178)
oranı ile Yeşil Kartlılara aitken; en düşük katılım ise %78,9 (f=56) oranı ile
özel sağlık sigortası ve diğer sigortalara sahip kişilere aittir. Ayrıca “Evet,
aldım” cevabı da en çok özel sağlık sigortası ve diğer sigortalara sahip
kişilerce verilmiştir (f=12, %16,9).
Coğrafi bölgeler açısından yanıtlar incelendiğinde yine ülke
geneli ile paralel sonuçlar ortaya çıkmıştır. Bölgeler arasında “Hayır almadım”
cevabına en yüksek katılım %95,1 (f=135) ile Doğu Anadolu Bölgesi’nde iken, en
düşük katılım %83,7 (f=648) ile Marmara Bölgesi’ndedir.
Bölge türü açısından elde edilen sonuçların genel tablo ile
uyumlu olduğu tespit edilmiştir. “Hayır, almadım” cevabı en çok kırda
yaşayanlarca verilmiştir (f=716, %90,7). “Evet, aldım” cevabı ise büyükşehirde (f=84,
%10,1) ve kentte (f=82, %9,9) yaşayanlarca daha çok verilmiştir.
Öte yandan vatandaşlarla gerçekleştirilen görüşmelerde medyadan
öğrendikleri herhangi bir ürünü satın alıp almadıkları “neden” sorusuyla
birlikte sorulmuştur. “Aldım” diyenlere örnek bazı yanıtlar şöyledir:
- Sekiz
ciltlik bir (sağlık) ansiklopedisi aldım. Doktor (O)’nun kitabını aldım. (Üç
yazarın, üç ayrı kitabını daha) aldım. Kitaptan başka bir şey almadım (AS,
Erkek).
- Almıştım.
(Y)’nin (şişmanlık üzerine) isimli bir kitabı var, onu almıştım. Sonra ikincisi
de çıktı onu da edindim (YU, Kadın).
- Hiçbir
şey almadım ama bazı spor hareketlerini uyguladım (ÜS, Kadın).
“Aldım ve bir şekilde faydası gördüm” diyenler arasından
örnek verilebilecek yanıtlar şu şekildedir:
- Evet
aldım. (X) dergisini satın aldım. Gazetede reklamını görmüştüm… Yararlı
bilgiler olduğu için elimin altında tuttum. Zaman zaman faydalandım (NU,
Kadın).
- (İ)’nin kitaplarını aldım. Bu kitaptan
karanfil kürünü uyguladım, fayda gördüm (NB, Kadın).
- Anne-Çocuk
Sağlığı diye bir ürün aldım. Memnun kaldım (GÖ, Kadın).
- Dokuz
hayat çayını zayıflamak için aldım. İnternetten sipariş verip getirttim. 10
gündür kullanıyorum. Tartılmadım. Hiçbir eksik olduğunu zannetmiyorum. (Ama…)
en azından karnımda bir şişlik yok (SHG, Kadın).
- Bir
yakınım için İnternetten bel ağrısı kremi aldım. Almadan önce birçok siteden
araştırdığım için bir zararını görmedim. Bilakis yararını gördüm (DS, Kadın).
- “Atkestanesi”
diye bir krem vardı. Onu aldım, kullandım. Yararını gördüm (PÖ, Kadın).
“Zaman zaman” ya da “ne zarar ne de fayda gördüm” diyenler
arasından da şu yanıtlar örnek verilebilir:
- Sivilce
kremleri, İnternetten görmüştüm… Sonra pembe maske, sonra sağlıklı cilt diyeti
diye bir kitap aldım. (…) Zaman zaman iyi geldi, zaman zaman problemlerim devam
etti (MK, Kadın).
- Salyangoz
kremi aldım. Cildi gençleştirdiği söylentisiyle almıştım. Ne zararını gördüm ne
de faydasını. Bir de çörekotunun ezilerek yendiğinde saç beyazlatmasına engel
olduğunu öğrendim. Şimdilerde onu deniyorum (NAG, Kadın).
“Fayda görmedim” diyen ya da “olumsuz” bir yöne işaret
edenler arasında ise şu yanıtlar örnek verilebilir:
- Aldım.
Krem aldım. Faydasını görmedim. O kadar da iyi değilmiş. Bir daha almam,
zannetmiyorum (MÇT, Erkek).
- Kilo
almak istediğim bir dönemde bu hapın yararlı olduğunu okudum. Yeterli sıklıkta
ve miktarda kullanmadığım için faydasını görmedim. Bu haptan değil, benden
kaynaklanan bir sebepti (İZ, Erkek).
- Annem
için kapsül aldım. Fakat bir yararını görmedik (AC, Kadın).
- Biber
hapı aldım mesela. Metabolizmayı hızlandırmak adına mantıklı geldi bana. 1 kilo
aldım, 6 kilo kadar verdim. 2. Kutuda fayda etmemeye başladı. Bir şekilde
metabolizma kendini kilitliyor, savunmaya geçiyor. Ondan sonra da daha almadım.
(…) Mesela enginar suyu var. Hem karaciğerimi temizlemek hem de biraz kilo
vermek için onu (almayı) düşünüyorum (AA, Kadın).
- Benim
saçlarım çok dökülüyordu. Soğan suyu iyi gelir diye yazmışlar. Soğanı
rendeleyip suyunu çıkarıp kafanızın dibine sürüp bir saat bekletip vs. vs. Ben
onu yaptım (…) bir yıl boyunca. Ne zaman ki saçımı boyattım, soğan kokusu
gitti. Bir yıl boyunca, denize girdiğimde bile soğan kokuyordu saçlarım. Yeni
yemek yapmışsınızdır da kokar ya kafan… Böyle bir olumsuzluk yaşadım (ÖM,
Kadın).
-
Olumsuzluğun derecesini “ölümle” eşdeğer tutan bazı yanıtlar
da vardır:
- Televizyonda
zayıflama hapından ölen kişilerin haberlerini çok görüyoruz (SK, Kadın).
- Almadım.
Çok güvenilir bulmuyorum. Zaten birçok ölüm vakası oldu (MY, Erkek).
- Arkadaşım
zayıflama hapı aldı, neredeyse ölüyordu. İlk başlarda kilo verdi, seviniyordu
ama sonra neredeyse ölüyordu (EK, Kadın).
- Mesela
altın çilek vardı bir zaman. Şimdi hem sağlıklı hem zayıflamak için. Ben bunu
kargoyla istedim. Gökhan’ın akrabası, “küt” ölüyor altın çilekten ve beyin
kanamasından. Ve benim arkadaşımın eşi kullanıyor, yoğun bakıma kaldırıyorlar,
zor kurtarıyorlar. (…) Gökhan koştur koştur geldi ertesi gün, “sakın abla
sakın” dedi. (…) Arkadaşımın eşinin bağırsakları birbirine yapışmış, acilde
yoğun bakıma aldılar. 10 gün kaldı. Onun için hayır diyorum (Rİ, Kadın).
- Şampuan
aldım, ondan sonra zayıflama ilacı aldım, (L) aldım mesela… (…) Zayıflama hapı.
İnternette okudum, okudum, okudum; ondan sonra gittim İstanbul’dan aldım. O da
sahtesindenmiş. Üç gün içtim, ondan sonra hastaneye kaldırıldım. Bir gece
hastanede yattım. (ÖM, Kadın).
-
“Bir nedenle çekinenler”ya da “uygulayamayanlar” arasından
da örnek verilebilecek bazı yanıtlar şu şekildedir:
- Bir
diyet kitabı aldım. Kitap hakkında çıkan olumsuz haberler neticesinde kitapta
yazılanları uygulamaktan çekindim (MT, Kadın).
- (P)
diye bir şey kullanıyor annemle babam mesela. Bitkisel bir ürün olduğu
söyleniyor. Bir dolu hastalığa iyi geliyormuş, nasıl oluyorsa? Her kapıyı açan
bir anahtar gibi. Bana hiç güvenilir gelmiyor ama insanlar çok memnunlar.
Psikolojik bir şey mi onu da bilmiyorum. Bana çok ısrar ettiler kullan diye,
ben kullanmadım. Kullanmam da kolay kolay (NTS, Kadın).
- Aldım,
dergi aldım. Dergidekileri uygulamadım. Okudum, çok sıkı geldi diyet listesi. O
yüzden uygulayamadım (DE, Kadın).
- (D)
Diyet kitabını aldım. Okudum. Bir hafta da uyguladım. 4 kilo verdim. Sonra
dedim ki (D) bana göre değil. Sürekli (…) yemekten bıktım. (…) (İnsanlar İnternet
sayfalarında) altına yorumlar yapıyorlar kitapla ilgili. Direk o kitaplara
bakıyorsun, altındaki yorumları okuyorsun. Hm işte 50 kişiden 45’i güzel yorum
yazmış, hamen koşa koşa gidip aldım valla (EUM, Kadın).
-
Bu konuda “düşünenler” ya da “kesinlikle almayacak olanlar”
da vardır. Bunlara örnek yanıtlar şöyledir:
- İnternetten
sahteciliğe bir kez denk gelmiştim. Saat sipariş vermiştik, tamamen farklı bir
saat geldi. Bu tarz şeylerin sağlık ürünlerinde de olabileceğini düşündüğüm
için sağlık ürünü de sipariş etmiyorum. Ama saçlarım gittikçe azalmaya başladı.
Yaşım 40. Dolayısıyla saç ektirmeyi düşünüyorum. O nedenle biraz araştırma
yapıyorum. Nerden yapabilirim, nasıl olabilir diye. Uzmanını bulmam lâzım.
Orijinal gibi görünmesini istiyorum (MD, Erkek).
- Bugüne
kadar almadım, bundan sonra da öyle bir şey yapacağımı sanmıyorum (LUB, Erkek).
