Tablo 230.Gazetelerde yer alan
sağlık konulu haber ve yazılardaki bilgileri ne ölçüde güvenilir bulursunuz?
|
Soru 6. Gazetelerde yer alan sağlık konulu haber ve
yazılardaki bilgileri ne ölçüde güvenilir bulursunuz?
|
Frekans
|
%
|
|
Kısmen (Bazen) güvenirim
|
435
|
45,2
|
|
Nadiren (Seyrek) güvenirim
|
197
|
20,5
|
|
Çoğunlukla güvenirim
|
189
|
19,6
|
|
Her zaman güvenirim
|
71
|
7,4
|
|
Hiçbir zaman güvenmem
|
71
|
7,4
|
|
TOPLAM
|
963
|
100
|
Cinsiyet değişkeni bağlamında gazetelerdeki sağlık konulu
haber ve yazıların güvenirlik düzeyine bakıldığında genel eğilimden farklı
olarak erkeklerin ikinci sırada “Çoğunlukla güvenirim” (f=99, % 20,1) yanıtını
verdiği belirlenmiştir. Ülke genelinde ikinci sırada yer alan “Nadiren, seyrek
güvenirim” yanıtı erkekler için üçüncü sırada gelmektedir (f=89, %18,1).
Yaş grupları bağlamında ise 25- 34 yaş arası katılımcılar
ile 45-54 yaş arası katılımcıların “Çoğunlukla güvenirim” (f=49, % 18,4; f=25,
%17) ve “Nadiren güvenirim” (f=48, %18; f=25, %17) yanıtları birbirine
yakındır. Buna karşın 65 yaş üstünde “Çoğunlukla güvenirim” (f=15, % 29,4) diyenlerin oranı daha yüksektir. Ayrıca bu
yaş grubunda ve 45 yaş ve üzerinde “Hiçbir zaman güvenmem” diyenlerin oranı da
45 yaş altındakilerden daha yüksektir. En düşük oranda “Hiçbir zaman güvenmem”
yanıtı 24 yaş altı katılımcılar tarafından verilmiştir (f=9, %4,6).
Soruyu yanıtlayanların verdikleri yanıtlar, medeni durum
değişkenine göre değerlendirildiğinde, boşanmış dul olanların genel eğilimden
10 puan farkla “Çoğunlukla güvenirim” (f=11, % 29,7) karşılığını verdikleri
belirlenmiştir. Öte yandan bu grup için “Hiçbir zaman güvenmem” yanıtı da
%13,5 (f=5) ile ön plana çıkmaktadır.
“Nadiren, seyrek güvenirim” (f=136, %22,2) diyenlerin oranı ise evli olanlarda
daha yüksektir.
Eğitim değişkeni çerçevesinde soruya verilen yanıtlar
değerlendirildiğinde lise ve üstü eğitim düzeyine sahip katılımcıların, lise
altı eğitime sahip olanlara göre gazetelerdeki sağlık konulu haber ve yazıları
daha güvenilir bulduğu söylenebilir. Soruya verilen yanıtlara ilişkin dağılımda
ayrıca toplam katılımcılar içinde 6 kişi olan diplomasız/okuryazar olmayanların
5’i (%83,3) “Kısmen bazen güvenirim” yanıtı vermiştir.
Katılımcıların gazetelerdeki sağlık konulu haber ve
yazıların güvenilirliğine ilişkin görüşlerinin meslek değişkenine göre dağılımı
incelendiğinde, öğrencilerin %24,8’i (f=26) bu yayınları “Çoğunlukla güvenilir”
bulurken, ev hanımlarının %25,4’ü (f=64) “Nadiren güvenilir” bulduğunu ifade
etmiştir. Yayın içeriklerine “Her zaman güvenirim” yanıtını verenlerin arasında
ise en düşük oranın (f=4, %4,1) emekliler tarafından verildiği tespit
edilmiştir.
Gazetelerdeki sağlık konulu haber ve yazılar üst gelir grubu
tarafından daha güvenilir, düşük gelir grubu tarafından ise daha az güvenilir
bulunmaktadır. “Her zaman güvenirim” yanıtı en yüksek oranda (f=7, %10,9) 3.200
TL ve üzeri aylık gelire sahip olanlar tarafından verilirken, “Çoğunlukla
güvenirim” yanıtı da en yüksek oranda 2400 TL ve üzeri gelire sahip olanlarca
verilmiştir. Diğer yandan 799 TL ve altı gelire sahip olan katılımcılar ise
gazetelerdeki sağlık konulu haber ve yazıları genel olarak güvenilir
bulmadıklarını ifade etmişlerdir (“Nadiren güvenirim”: f=50, %29,1; “Hiçbir
zaman güvenmem”: f=16, %9,3).
Soruya yanıt veren katılımcıların çoğunluğunu oluşturan
SGK’lıların (f=809) gazetedeki sağlık konulu haber ve yazıların güvenilirliğine
ilişkin pozitif ve negatif görüşleri arasında belirgin bir fark bulunmamaktadır.
Diğer yandan Yeşil Kartlı olanlar (“Nadiren güvenirim”: f=12, %28,6; “Hiçbir
zaman güvenmem”: f=5, %11,9) ve sağlık güvencesi olmayanlar (“Nadiren
güvenirim”: f=22, %25,9; “Hiçbir zaman güvenmem”: f=7, %8,2) arasında bu
yayınlara güven oranı daha düşüktür.
Coğrafi bölge değişkenine göre soruya verilen yanıtlar
değerlendirildiğinde “Çoğunlukla güvenirim” yanıtının daha yüksek oranda
Akdeniz (f=35, %28,5) ve İç Anadolu Bölgelerindeki (f=39, %27,3) katılımcılar
tarafından verildiği dikkati çekmektedir. Daha yüksek oranda “Her zaman
güvenirim” diyenler ise Doğu Anadolu (f=7, %16,7) ve Ege Bölgelerinde (f=19,
%14) yaşayan katılımcılardır. Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde
yaşayan katılımcıların ise gazetedeki sağlık konulu haber ve yazılara daha az
güvendiği söylenebilir. Genel eğilimden farklı olarak Karadeniz’de yaşayan
katılımcıların %18,1’i (f=15) “Hiçbir zaman güvenmem” derken, Güneydoğu
Anadolu’da yaşayanların %12, 8’i (f=5) bu yanıtı vermiştir.
Katılımcıların bölge türüne göre verdikleri yanıtlar
değerlendirildiğinde büyükşehirden kırsala doğru gazetelerdeki sağlık konulu
haber ve yazıların güvenilirliğine ilişkin görüşlerde negatif-azalan yönde bir
eğilim dikkati çekmektedir. Büyükşehirde yaşayanlar %23,2 (f=79) oranında “Çoğunlukla
güvenirim” şeklinde yanıt verirken; kırsalda bu oran %17’ye (f=39) düşmüştür.
Kentte yaşayanların yarısından fazlası ise bu soruya “Kısmen, bazen güvenirim” (f=206,
%52,6) şeklinde karşılık vermiştir.
Anket sonrasında gerçekleştirilen görüşmelerde katılımcılara
“gazetelerde yer alan sağlık konulu haber ve yazılardaki bilgileri neden
güvenilir ya da güvenilmez buldukları” sorulmuştur. Güvenilir bulanların
verdikleri belli başlı yanıtlar şöyledir:
- Yüzde
60-70 güvenirim. Açıklamayı kimin yaptığına bağlı, yazıyı kim yazmış? (SHG,
Kadın).
- Yüzde
75-80 oranda güvenilir bulurum. Gazetelerin rastgele yazı yazmayacaklarına
inanıyorum. Mutlaka bilimsel bir gerçeğe dayanacağını umut ediyorum (ÇD, Erkek).
- Yüzde
100 güvenilir bulmuyorum. (…) Biraz gazetesine de bağlı (NTS, Kadın).
- Çünkü
gazetedeki yazılar uzman görüşü olarak yayımlanır (İZ, Erkek).
- Haberleri
okuduktan sonra kendi şikâyetlerimi değerlendiriyorum. Gazetede yazı
yazabilecek doktorları güvenilir buluyorum (MT, 29 yaşında, kadın)
- Yüzde
80 güvenilir buluyorum. Bazı gazetelerdeki çelişkili bilgiler birazcık
düşündürüyor (NU, Kadın).
- Gazeteden
ya da dergiden dergiye değişiyor. Çünkü bazıları saçma bilgiler veriyor (ÖS,
Kadın).
- Gazetelere
güvenirim ama İnternet kadar değil (LM, Kadın).
- Güvenirim
çünkü tüm insanların anlayabileceği şekilde yazıyorlar. (…) Çünkü yalan haber
asparagas olarak nitelendirilir. Kimse kariyerini yok etmek adına bir haber
yayımlamaya cesaret edemez. Güvenirliğini yitirir çünkü. Sağlık konusunda
asparagas yapılmaz (MD, Erkek).
- İmza
önemli elbette. Eğer konusunda uzman bir hekimse güvenebileceğimi düşünürüm
(AÇY, Erkek).
Güvenilir bulmayanlardan alınan belli başlı “neden”
yanıtları da şu şekildedir:
- Çünkü
önüne gelen herkes tıpçıyım, uzmanım diye yazı yazıyor. Bir hastalık hakkında
herkes farklı şeyler söylüyor (LUB, Erkek).
- Alanında
uzman kişilerin yazı yazdığını düşünmüyorum (DS, Kadın).
- Bazı
gazete haberlerinin bir süre sonra aynen karşıma yeniden çıktığını görüyorum.
Bu haberin içeriği noktasına virgülüne kadar öncekiyle aynı oluyor (AC, Kadın)
- Yeni
gelişmeler dışında sürekli bilindik şeyler çıkıyor… Bilginin kaynağı
güvenilirse güvenilir buluyorum… (NA, Kadın)
- Herkesin
vücudu farklıdır. Her şeye güvenilmez. Haberler magazinsel. (Aİ, Kadın)
- Aslında
gazeteden gazeteye değişiyor. Çünkü bazıları saçma bilgiler veriyor (ÖS, Kadın).
- Bu
yazıyı kimin yazdığına bağlı… Ciddi olanları tercih ediyorum (HSİ, Kadın).
- Her
gün farklı bir şey çıkıyor. Bugün tereyağı faydalıyken yarın zararlı oluyor
(GÖ, Kadın).
- Kaynağa
göre değişir. İsviçreli bilim adamlarının yaptığı araştırmaya göre diyorsa
güvenmem. Columbia Üniversitesi Tıp Profesörü Dr. Kim tarafından yapılan
açıklamaya göre derse genellikle güvenirim (GÇ, Erkek).
- Yüzde
40 güvenirim. Her haber doğru değildir (KS, Erkek).
- Medyatik
doktorlar o kadar çoğaldı ki yani (..) pek güvenilir bulmuyorum. (…) Bugün
herkes doktor (AY, Erkek).
- Gazetelerde
tarihten başka bir şeye güvenmem. Bilgi kirliliğinden başka bir şey yok. (FK, Erkek).
- Bilmem
ne bakterisi 100 yıl ömrü uzatıyormuş gibi haberlere güvenmiyorum. Yetersiz
araştırma ile yapılmış magazinsel haberler olduğunu düşünüyorum. Bunun dışında
köşe yazarlarının sağlıkla ilgili tavsiyelerinden oluşan köşelere de yüzeysel
olarak güveniyorum diyebilirim. Lakin o iplerle de kuyuya inilmez (YN, Erkek).
- Güvenilir
olduğunu düşünmüyorum. Herkes kendine göre bir şeyler yazıyor. Çoğunlukla
kendilerini göstermek, reklam yapmak amacıyla haber yapıyorlar. Çoğu para
tuzağı. Örneğin (benim hastalığımın) bir haberini bir arkadaşım getirdi. “Akupunkturla
tedavi edilebilir” deniyordu o haberde. Ama doktora danıştığımda bunun çok
riskli olduğunu öğrendim. Sonradan bunu uygulayan (hasta) iki kişi gördüm
hastanede. Onlar da akupunkturun tedavi etmediğini, onların durumunu daha ada
kötü yaptığını söylediler. Çoğu ünlü olmak için sağlık haberciliği yapıyor (SK,
Kadın).
- Örneğin
bir iğne ile Alzheimer hastalığının yok edildiği yönündeki bir habere hep
mesafeli baktım. Çünkü bu tür bir tedavi yöntemi olsa mutlaka yakın çevremde
olan hastalar için denenirdi diye düşündüm. Doktorlar bunu söylerdi diye
düşündüm (SS, Kadın).
- Gazetelerdeki
bilgiler genellikle (…) tanıtıma yönelik olduğu için pek güvenmiyorum. Ancak
(…) diye bir İnternet sitesine güveniyorum. Bu site dışındaki televizyona da
güvenmiyorum. Hepsi ticari faaliyetler, tanıtımdan ibaret (AZ, Erkek).
- Kimisi
olumlu, kimisi olumsuz. Yanlış haberlerin sonucunda ölüm bile olabiliyor (NAG,
Kadın).
- Şu
anda medyayı hükümet yanlısı insanlar yönettiği için güvenilir bulmuyorum. Bazı
ilaç firmalarının baskısının olduğunu hissedebiliyorum. Doktorların yanına
gelen kişilerin onlara maddi çıkar sağladığını düşünüyorum (MÇT, Erkek).
